Azar Mahdavan- Roya Fereyduni: ABD Başkanı Donald Trump’ın göreve başladığı ikinci dönemde bu ülkenin dış politikasında, özellikle Avrupa ve Ukrayna'ya yönelik önemli değişiklikler yaşandı. Bu değişiklikler sadece transatlantik ilişkileri değil, aynı zamanda Avrupa'nın güvenliğini ve Ukrayna'da barışı tesis etme çabalarını da gölgeledi.
Avrupa Birliği'nin ve Ukrayna'nın tüm eleştirilerine rağmen ABD ve Rusya yetkilileri Riyad'da bir araya geldi ve en önemli konu olan Ukrayna meselesininin yanı sıra iikili ilişkileri ele aldılar.
Mehr Haber Ajansı, Siyaset Bilimci ve Rusya Araştırmacısı Dr. Ümit Nazmi Hazır ile bir röportaj gerçekleştirdi. Bu röportajı aşağıdan okuyabilirsiniz:
1.Bildiğiniz gibi Riyad'da ABD ve Rusya yetkilileri bir araya geldi ve her iki tarafta bu görüşmenin olumlu olduğunu söyledi. Sizce bu görüşmelerin sonucunu ikili ilişkilerde nasıl bir etkisi olacak?
Amerika ile Rusya arasındaki ilişkilerde normalleşme sürecinin başladığını söyleyebiliriz. Zaten iki taraf da büyük elçiliklerin atanması ve diplomatik faaliyetlerin arttırılması konusunda anlaştı. Bundan dolayı da iki ülke arasında bir diplomatik normalleşme süreci başladı. Aynı zamanda da ileride tabi kısa sürede olmasa da uzun vadede de ekonomik ilişkilerin düzelme ihtimali var. Çünkü ekonomik olarak da belki kısa sürede olmasa da orta vadede en azından Amerika yaptırımları Rusya'ya karşı kaldırabilir. Bundan dolayı iki ülke ilişkilerinde bir normalleşmenin başladığını söyleyebiliriz. Ama daha tabi atılmış yeni bir adım yani ilk adım. Bundan dolayı uzun bir süreç olacak.
2. Peki bundan sonra da görüşmeler devam edecek mi?
Evet, görüşmeler devam edecek. Hatta Şubat sonunda Trump ile Putin'in de görüşme ihtimali var. Ve zaten iki taraf da müzakereci atadılar. Yani Ukrayna meselesi konusunda da müzakereci atadılar. Ve bu müzakereci gruplar da birbirleriyle görüşmeye devam edecek. Artık bundan sonra biraz daha diplomatik temasların daha devamlılığı olmuş olacak.
3. Peki Avrupa Birliği bu ilişkilere ve bu görüşmelere aslında karşıdır. Bunun sebebi nedir? Bir de ben bugün bir haber okudum. Galiba Avrupa Birliği yeni yaptırım paketini uygulamaya başladı Rusya'ya karşı. Bunun sebebi nedir? Neden bu normalleşmeye karşıdır? Neden bu barışlara karşıdır Avrupa Birliği?
Şimdi bunun iki boyutu var, birincisi Amerika ve Avrupa Birliği ilişkileri, ikincisi ise Amerika'nın Rusya'ya karşı tutumu. Evet sizin dediğiniz gibi bugün yaptırım paketini tekrar uygulamaya, yürürlüğe koydu Rusya'ya karşı. Tabi burada şimdi Amerika ile Avrupa'nın arasında bir ayrılık oluşmaya başladı Trump'ın seçilmesinden sonra. Çünkü Trump öncesi Biden başkanken biraz da Avrupa ile Amerika çok yani transatlantikte bir bütünlük sağlanmıştı. Fakat artık Amerika biraz şunu diyor, yani Trump dolaylı olarak şunu demeye getiriyor, sen yoluna ben yoluma. Yani burada artık biz Avrupa'ya güvenlik garantisi vermeyeceğiz diyor. Çünkü Trump biraz da olaya maddi açıdan bakıyor ve Avrupa'yı biraz kendine külfet olarak görmeye başladı. Bundan dolayı da zaten Groenland'tan talepte bulunuyor. İşte Kanada'yla mesela keza bağlanmasını istiyor. Trump'ın değişmesiyle beraber Amerikan dış politikası tamamen değişmiş durumda. Ve bu da tabi Avrupa'nın artık Amerika'nın bu tavrından dolayı da Avrupa'da biraz da bağımsız bir şekilde hareket etme şeklinde bir takım talepler var. Örneğin kendi ordumuzu kuralım demeye başlandı şu anda Avrupa'da. Çünkü Amerika ile beraber, Trump Amerika'sı ile beraber ilişkilerin çok zor olduğunu anlamaya başladılar. Birincisi bu. İkinci neden ise Amerika Rusya boyutu. Amerika Avrupa Birliği'ni çok şu anda muhatap almadan olaya giriş yaptı. Yani ilk müzakere sürecinde doğrudan Moskova'yı muhatap alarak başladı işe ve burada ne Ukrayna'yı tam olarak bilgilendirdi ne de Avrupa'yı bilgilendirdi. Bundan dolayı da Avrupa kendini sürecin dışında hissetmeye başladı. Fakat bugün Amerika'nın özel temsilcisi Kiev'e geldi ve Avrupa'yla da görüşmelerde bulunuyor. Yani her ne kadar bu sonuçta Avrupa olmadan bu süreci götürmesi mümkün değil. Çünkü savaş, Ukrayna savaşı Avrupa'nın neredeyse göbeğinde gerçekleşiyor. Ve Avrupa'nın güvenlik mimarisini doğrudan etkiliyor. Ve Avrupa, Ukrayna'ya çok yardımda bulunduğu için Avrupa da ister istemez bu sürecin içinde olmak istiyor. Çünkü sonuçta Avrupa olmadan da bu soruna kalıcı çözüm getirmek de çok sağlıklı olmayacak. Bir de şu var, eğer Amerika doğrudan Rusya ile anlaştığı takdirde burada Trump'ın çok fazla Rusya'ya taviz vermesinden korkuyor Avrupa tarafı. Bundan dolayı da Avrupa ile Amerika arasında şu anda bir ayrılık bölünmüşlük olduğunu söyleyebiliriz.
4. Ümit Bey ben bir iki gün önce Ukraynalı bir uzmanla röportaj yapmıştım. Kendisi görüşmelerle ilgili şöyle bir açıklamada bulunmuştu. Bu görüşmeler evet belki ateşkese yol açabilir fakat bu ateşkes kalıcı bir ateşkes olmayacak, kalıcı bir barış olmayacak kanaatinde. Aslında siz de dün galiba Twitter hesabınızdan yani X hesabınızdan bu görüşmelerin Ukrayna Savaşı'nı durdurmasında pek de etkili olmayacağı yönde bir açıklama yaptınız. Bunu daha çok bize anlatabilir misiniz? Neden bu görüşmelerin, Ukrayna Savaşı'nda etkili olmayacağını düşünüyorsunuz?
Çünkü birincisi Zelenski, Ukrayna'nın bu süreçte muhatap alınmadığını söylüyor ve hatta dünkü görüşmelerden önce de bu görüşmelerin sonuçlarını tanımayacağız dedi. Bu sefer Ukrayna doğrudan savaşın tarafı. Yani Ukrayna'yı da bu sürecin içine katmazsanız bu sefer müzakereleri devam ettiremezsiniz. Yani savaşı sonlandırma ihtimaliniz yok. Çünkü Ukrayna savaşın doğrudan tarafı olduğu için ve şu anda Zelenski'nin son yapılan açıklamalarına bakacak olursak, bugün de bazı açıklamaları oldu ve ne olursa olsun mücadeleyi sürdüreceğiz şeklinde bir açıklaması var. Şimdi üç seçenek var aslında baktığımız zaman. Birincisi, burada Zelenski'nin durumu da zor bir duruma düştü şu anda Zelenski. Birincisi, Amerika'nın baskısıyla masaya oturması gerekiyor. Bu birinci seçenek. İkinci seçenek, Amerika baskı uyguladığı takdirde ve eğer Amerika yardımları kestiği takdirde bu sefer İngiltere ve Avrupa'nın yardımıyla savaşı sürdürmeye çalışacak. Bu ikinci seçenek. Üçüncü seçenek ise, bu da bir ihtimal, Zelenski'yi Amerika'nın devirmesi. Zaten dünTrump'ın açıklamaları oldu ve Zelenski'yi çok ağır bir şekilde eleştirdi. Hatta şöyle bir açıklamada da bulundu: Zelenski'nin şu an desteği %4 şeklinde bir iddiada bulundu. Bu da aslında şunu demeye getiriyor, yani Zelenski'ye hatta seçimler yap diye baskıda bulunuyor Trump. Bir bakıma bu da üçüncü seçenek. Biraz önce bahsettim, üçüncü seçenekle ilgili. Eğer Amerika ile Ukrayna arasındaki, Kiyev hükümeti arasındaki bu sertlik devam ederse, Amerika burada baskıyı daha da arttırıp Zelenski iktidarını değiştirme teşebbüsünde de bulunabilir.
5. Aslında geçen sene ben Alexander Dugin'le de bir röportaj yapmıştım. O da pek umutlu değildi Ukrayna'da savaşın bitmesine, ateşkesin sağlanmasına. En önemli nedeni de, çünkü Ukrayna'nın NATO'ya üye olmak istemesi. Bunu en önemli nedeni olarak değerlendirilmiş. Sizin görüşünüz nedir?
Ukrayna'nın NATO üyeliği pek mümkün gözükmüyor. Zaten birincisi Rusya'nın kırmızı çizgisi bu. Rusya dün de bunu hem Lavrov hem de Zaharova, Ukrayna'nın NATO üyeliği Rusya için çok büyük tehditledi.
Diğer bir neden ise Trump yönetimi de Ukrayna'nın NATO üyeliğine sıcak bakmıyor. Birkaç ülke de var. Örneğin Macaristan gibi NATO içerisinde Ukrayna'nın üyeliğini desteklemeyen. Bundan dolayı da Ukrayna'nın NATO üyeliğini ben çok düşük ihtimal olarak görüyorum. Tabi burada pazarlık yapılması gereken konu Rusya ve Amerika arasında ve de Ukrayna'nın katılımıyla Rus, Ukrayna'nın ordusu ne olacak? Şimdi burada Ukrayna'nın iddiası veya NATO'ya katılalım. Ya da NATO'ya katılmasak bile güvenlik garantilerine ihtiyaç duyduklarını söylüyorlar. Burada NATO'ya katılma ihtimali düşük. Çünkü Rusya tarafı Ukrayna ordusunun sınırlı kapasiteye sahip olması gerektiğini düşünüyor. Burada Ukrayna tarafı ve özellikle pazarlıklar gerçekleşirken önemli noktalardan bir tanesi bu olacak. Ukrayna'nın NATO üyeliğinin gerçekleşeceğini zannetmiyorum. Rusya ile Amerika da bu konuda anlaşmıştır veya anlaşacaktır. Fakat Ukrayna'nın ordusu ne olacak ve güvenlik garantileri konusunda oradaki bir pazarlığın dönüm noktalarından bir tanesi o olacak.
6. Çok teşekkür ederim Ümit Bey. Eklemek istediğiniz bir konu var mı?
Şunu söyleyebilirim. Müzakere süreci daha yeni başladı. Bunun daha uzun bir süreç olacağını tahmin ediyorum. Her ne kadar Amerika tarafı biraz daha hızlı bir şekilde bitirmek istiyor. Hem ateşkeşi sağlamak istiyor hem de kalıcı barışı sağlamak istiyor ama buna rağmen ben sürecin biraz uzun olacağını tahmin ediyorum.