İran İslam Cumhuriyeti tarafı İran Milli Gaz Şirketi ve Türkiye tarafı BOTAŞ arasında yaklaşık 15 önce ilk doğal gaz ihracatı anlaşması imzalandı ve de bu anlaşma gereğince İran yılda ortalama 10 milyar m3 (günde ortalama 30 milyon metre küp) doğal gazı komşu ülke Türkiye'ye gönderdi.
Bu esasla bu yılın başından bugüne kadar yaklaşık sekiz milyar metre küp doğal gaz İran Milli Gaz Şirketi tarafından, BOTAŞ'a teslim edilmiş olup, bu miktar, geçen yıl aynı dönemiyle kıyaslandığında, 700 milyon metre küp'lük artışa karşılık gelmektedir.
Birkaç ay önce Ankara ve Moskova arasındaki doğal gaz anlaşmazlıkları ve Moskova'nın Türk sanayini besleyen bazı doğal gaz kuyularının vanalarını kapatmasıyla, komşu ülke Türkiye İran'dan daha ucuza doğal gaz almak için yeni bir senaryo geliştirmiştir.
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Taner Yıldız, Tahran'dan doğal gaz fiyatında indirim istenen resmi başvuruya işaret ederek “İran ile doğal gaz alanında yakın işbirliğimiz var. Biz İran makamlarına doğal gaz fiyatından razı olmadığımızı belirttik, bu fiyatın çok yüksek olduğunu söyledik fakat onlar böyle düşünmüyor” dedi.
Diğer taraftan bazı uluslararası haber ajansları, Türkiye'nin İran'dan aldığı doğal gaz fiyatı konusunda uluslararası tahkime gitmek için resmi başvuruda bulunduğunu haber vermiş, İran'ın Türkiye'ye sattığı doğal gaz fiyatında indirime karşı olduğunu ilan etmişlerdir.
Türkiye'nin iddialarına karşı İran'ın tepkisi
Mehr Haber Ajansı (MHA) 'na çıklamalarda bulunan İran Milli Gaz Şirketi Sözcüsü Mecid Bucarzade, bugüne kadar BOTAŞ'dan İran'ın sattığı doğal gazının fiyatında indirim isteyen hiçbir resmi dilekçe almadıklarını söyledi.
Bucarzade, İran'dan Türkiye'ye doğal gaz satışı anlaşmasında, doğal gaz satış fiyatındaki değişiklikler konusu ile ilgili maddelerin öngörüldüğünü, bu anlaşmanın içeriğine göre, her iki ülkenin doğal gaz fiyatının azaltılması veya artırılması konusunda görüşmelerde ve müzakerelerde bulunabileceğini belirtti.
Bucarzade, anlaşma gereğince, eğer doğalgaz fiyatı azaltma veya artırma konusunda görüşmeler sonuç vermezse tarafların anlaşmayı tahkime götürebileceklerini açıkladı ve uluslararası tahkime başvurmanın yaygın bir yöntem olduğunu söyledi.
İran Milli Gaz Şirketi Genel Müdürü Cevad Ovci son basın toplantısında, Türkiye'nin satın aldığı doğal gaz fiyatı konusundaki talebiyle ilgili olarak, İran ve Türkiye arasında 1995 yılında ve 25 yıllık olarak imzalanan bu anlaşmanın en iyi doğal gaz anlaşmalarından biri olduğunu belirtti.
İran Petrol Bakanı Yardımcısı da, Türkiye'nin doğal gaz fiyatının yeniden gözden geçirilmesini istemesi konusuna değinerek; anlaşma gereğince tarafların böyle bir hakkının olduğunu, birkaç ay önce de İran'ın bu hak çerçevesinde doğal gaz fiyatında artış istediğini hatırlattı.
İran ve Türkiye için tahkim kurulu Pakistan'da toplanacak
MHA'nın haberine göre; İran ve Türkiye arasında doğal gaz fiyatı değişikliğinde mutabakat sağlanamaması sebebiyle, İran ve Türkiye uluslararası tahkim kurulu en kısa zamanda Pakistan'da toplanacak.
Buna göre; ihtilafların çözümü açısından İran Milli Gaz Şirketi ve Türkiye BOTAŞ Şirketi en kısa sürede 'uzmanlar, hukukçular ve (uluslararası) anlaşmalar' gruplarını oluşturacaklar ve Pakistan'ın İslamabad kentinde uluslararası uzmanların katılımıyla yeni tur doğal gaz müzakerelerine başlayacaklar.
Türkiye'ye ihraç edilen doğal gazın fiyatı pahalı değil
İran Gaz İhracat Milli Şirket Genel Müdürü Hüseyin Bidarmagz MHA ile söyleşisinde bazı haber ajanslarının İran'dan Türkiye'ye satılan gazın fiyatının yüksekliği hakkındaki iddialarına işaretle; İran'dan Türkiye'ye satılan doğal gaz fiyatının değişik pazarlarla kıyaslandığında pahalı olmadığını söyledi.
MHA'nın haberine göre; doğal gaz fiyatı bugüne kadar, İran ve Türkiye doğal gaz yetkililerinin mutabık oldukları bir formüle göre hesaplanmaktadır.
Bu formül gereğince, ham petrol fiyatına ilave olarak, hem düşük sülfürlü mazot hem de yüksek sülfürlü mazot fiyatı bu hesaplamaları etkilemektedir; diğer bir deyişle, Türkiye'ye ihraç edilen doğal gaz fiyatı sabit bir fiyat değildir. Ham petrol ve petrol ürünleri piyasalarındaki dalgalanmalar fiyatı yükseltmekte veya düşürmektedir.
Kesayizade: Türkiye'nin dilekçesi mantıklı değil
İran Eski Milli Gaz Şirketi Genel Müdürü Seyyid Rıza Kesayizade, MHA ile yaptığı söyleşide Türkiye'ye doğal gaz satış anlaşmasına vurgu yaparak, bu anlaşma uyarınca, her üç yılda bir doğal gaz satış fiyatı şartlarının yeniden değerlendirilmesi gerektiğini ve eğer her iki ülke doğal gaz fiyatı konusunda anlaşamazlarsa konunun uluslararası tahkime görtürüleceğini söyledi.
Dünya pazarlarındaki petrol ve doğal gaz fiyat artışları göz önünde tutulduğunda Türkiye'nin isteğinin hiçbir şekilde mantıklı olmadığını belirten Kesayizade, Türkiye'nin daha önceleri de satın aldığı gaz fiyatında indirim girişimi olduğunu belirtti.
İran Milli Gaz Şirketi Eski Genel Müdürü Nusretullah Seyfi MHA'na verdiği demecinde, Amerikan Shell gazının piyasaya girmesinin fiyatı artıran sebeplerden birisi olduğuna işaret etti ve Türkiye'nin 2005 yılındaki tahkimi kazandığını hatırlattı. Türkiye'nin İran'dan daha ucuza gaz alma isteğinin, Avrupa Birliği'nin hasmane İran petrol yaptırımı projesiyle ilgili olarak görmediğini de belirten Seyfi, Türkiye'nin girişiminin hoş olmadığını da sözlerine ekledi.
Türkiye Hükümeti'nin sınırlı durumlardan başka, bütün doğal gaz alım-satım anlaşmaları sorumluluğunu özel sektöre devrettiğini hatırlatan Seyfi, şu andaTürkiye'nin özel sektörünün İran'dan ve Rusya'dan aldığı doğal gazın fiyatında daha fazla indirim elde etmek istediğini belirtti.
MHA'nın haberine göre; hali hazırda İran'dan Türkiye'ye günde ortalama 30 milyon metre küp doğal gaz ihracatı mevcuttur. İran gaz tesisleri yılda 10 milyar metre küp doğal gazı Türkiye'ye gönderme kapasitesine sahiptir. Bu miktarın, mevcut boru hatları vasıtasıyla günde 40 milyon metre küp muadili olarak yılda 15 milyar metre küp tavanına çıkarılması mümkündür.