İran ve Türkiye gibi önemli komşu ülkelerin muhalefetine rağmen yaptığı IKBY Başkanı Mesut Barzani’nin 25 Eylül’de yaptğı bağımsızlık referandumu halen gündemdeki yerini korumaktadır.
IKBY referandumu ve farklı boyutlarını Azerbaycanlı yazar ve siyasi analist Kənan Rövşənoğlu’ya sorduk.
IKBY’nin yaptığı referandumun geleceğini nasıl öngörüyorsunuz. Barzani, bu referandumu yürürlüğe sokacak mı?
Bu kadar hızlı bir şekilde hayata geçireceğini zannetmiyorum. Bu akılsızca bir risk olur. Kasım’da seçimlerdir ve yaptığı referendumla bağımsızlık kararı almış bir siyasetçi olarak Barzani bu seçimlere (kendisi ve ya belirlediği aday) güçlü bir biçimde girecek. Yani bu aşamada Barzani için referendumun gerçekleşmesi ve ulaşılan sonuçlar da kendi kendine risktir. Daha da ileriye gidip bağımsızlık ilan ederse kendini ve Kürtleri büyük soruna, iç savaşa sokabilir. Bu yüzden böyle bir adım atacağını düşünmüyorum. Zaten Irak Parlamentosu’nun bu kararı tanıması imkansızdır. BM de Kürdistan’ı kabul etmez. En önemlisi ise Bağdat’la aralarında tartışmalı bölgeler var. Bağımsızlık ilan edilirse toprak savaşı çıkabilir. Çünkü şimdi bile Bağdat Barzani’ye karşı öfkelidir.
Kürkük ve diğer tartışmalı bölgelere oy sandıkları koyuldu. Sizce bu referendum meşru mudur?
Barzani, Kürtlerin yaşadığı bölgelerde referendum yapılmasının yasal olduğunu iddia ediyor. Bu yasadışıdır. Fakat şu ana kadar Kürtler aynı tavrı sergilemişlerdir. 1970 anlaşmasında Kürtlere verilen eyaletlerle 1991 yılında kürtlerin yeniden özerk bölge kurduğu zaman ele geçirdikleri arazi farklı ölçülerdeydi. Özellikle Kerkük ne 1970, ne de 2005 Kürt özerkliğinin yeniden resmileşmesi zamanı bu şehir Kürtlere verilmemiştir. Ancak Amerikan işgalinden sonra bölgenin hakiki sahiplei olan Türkmenler Kerkük’teki statülerini kaybetmişler. Şimdi Kerkük’te Türkmenler, Araplar ve Kürtlerden sonra üçüncü etnik gruptur. Kerkük Kürt bölgesine dahil değil ve savaş sebebi olabilir. 2000’li yılların ilk başlarında Ayetullah Sistani Kürkük etrafında sorunlar yaşanırken “Kerkük benim sarığımdır, onu kimseye vermem” dediğini hatırlıyorum. Barzani Kerkük konusunda inat ederse savaş çıkabilir. Fakat büyük ihtimalle Barzani sonradan işgal edilmiş bölgeleri ve Kerkük’ü Bağdat’a iade etmekle bağımsızlık için pazarlık yapabilir. Elbette bunlar sadece bir ihtimaldir.
Barzani, referandumdan sonra Kerkük’ü IKBY’ye ilhak edebilecek mi?
Bir önceki sorunuzda cevap verdiğim gibi bu uzak bir ihtimaldir. Çünkü Kerkük bir il ve belli bir toprak parçası olmakla birlikte Irak petrolünün % 20’lik rezervlerini barındıran zengin topraklardır. Yani Kerkük için savaş çıkabilir, kimse onu rahat rahat elden çıkarmak istemez.
İsrail, neden IKBY’nin bu referandumuna destek verdi?
İsrail’in Ortadoğu’nun 4 önemli müslüman ülkesinin ortasında, kendine yakın bir devletin kurulmasından yana olması normaldir. İsrail rejimi kurulması planlanan Kürdistan arazisinde 4 ülkeye – Türkiye, İran, Irak ve Suriye’ye karşı istihbarat, izleme ve tahribat planlarını yürütebilir. İsrail, Kürt bir devlet vasıtasıyla hem bölge ülkeleri için her zaman sorun çıkarabilir hem de Filistin meselesinin günden çıkmasına yol açacak. Bu da Tel Aviv için büyük bir avantajdır. Bunu Kürtler de anlıyor.
Sizce Türkiye askeri müdahalede bulunacak mı?
Zannetmiyorum. Askeri müdahele “savaş” demektir. Savaş hem Ankara için büyük bir risktir, hem de ABD böyle bir savaşın çıkmasına müsaade etmez.