ABD’nin İran’a karşı uyguladığı yaptırımların eskisi gibi etkili olup olamaması ekonomi uzmanları tarafından tartışılmaktadır.
Mayıs ayında İran’la varılan nükleer anlaşmadan çekildiğini belirten ABD’nin bu kararından 4 ay geçiyor. Bu süre boyunca medyada geniş yer bulan ABD yaptırımları farklı televizyon programlarında da ele alınırken ekonomi uzmanları bu yaptırımların yeterince etkili olmayacağına inanıyorlar.
Uzmanlara göre, Trump’ın yaptırımları her zaman bir araç olarak kullanması ABD yaptırımlarının gelecekte etkisini kaybetmesine neden olacak. Hatta bu yaptırımlar bir bumerang gibi ABD ekonomisine dönebilir.
ABD yaptırımlarının etkili olamayacağını gösteren üç sebebi aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür:
Amerika’nın doğrudan İran’la ticari ve ekonomik ilişkileri olmadığı için İran’la büyük ölçüde ticari ilişkileri olan ülkelerin Trump yönetiminin yanında olması gerekir.
ABD Hazine Bakanlığı'na bağlı “Terörün Finansmanı ve Finansal Suçlardan” sorumlu bakanın eski yardımcısı Daniel Glaser, yaptırımların sadece bir araç olduğuna ve düzenli bir siyaseti ortaya koymadığına inanıyor. Öten yandan ABD’li yetkililerin açıklamalarına rağmen bu ülkeyi belirlediği amaçlara ulaştırabilecek stratejiler net değildir. İran’a karşı uygulanan yaptırımlar etkili olabilir, fakat bunun birçok ülke tarafından desteklenmesi gerekir. Bunun gerçekleşmemesi takdirde Amerika’nın ciddi derecede yalnızlaşmaya yüz tutmasına tanık olabiliriz.
Columbia Üniversitesi'nden yaptırımlar uzmanı Richard Nephew ise bu hususta şöyle düşünüyor: Kasım ayında İran petrol ihracatına karşı yaptırımların ciddi bir aşamaya ulaştığında zor bir meseleyle de karşı karşıya kalacağız. Dev enerji şirketleri İran’dan çıktıkları zaman daha küçük firmalar şeklinde İran’da faaliyet izni için başvuruda bulunabilirler. Bir başka deyişle bu şu demektir ki uzun sürede yaptırımların etkisi azalacaktır.
2009-2013 yıllarında ABD Hazine Bakanlığı’nın yaptırımlar alanındaki yüksek danışmanı Elizabeth Rozenburg ve ABD İçişleri Bakanlığı’nın 2012-2014 ekonomşk işlerinden sorumlu yardımıcı Peter Harel, Foreign policy Dergisi'nde kaleme aldıkları yazıda Washington’un yaptırım politikasına işaret ederek, şunları kaydetmişlerdir:
“Trump, yaptırım uygulamayı bir araç olarak kullanmakla müttefiklerle ilişkilerimizi zedelemektedir. Bu konu özellikle ABD’ye nazaran diğer ülkelerle daha çok derin ilişkilere sahip olan Rusya ve İran konusunda geçerlidir. 2012-2015’te İran’a karşı uygulanan yaptırımların bir sonuca ulaşması için Asya ve Avrupa ülkeleriyle işbirliği gerekliydi. Çünkü zaten ABD İran’dan petrol almıyor”.
SWIFT sistemi, ABD’nin İran’a uyguladığı yaptırımların daha çok etkili olması için kullandığı araçlardan biridir. SWIFT’le İran petrol parasının aktarılması engellenebilir ve İran’la işbirliği yapan bankalar ve şirketler tanınabilirler.
Fakat bazı ülkeler farklı nedenlerden dolayı yıllardır SWIFT’ten bağımsız sistemleri kullanmaya başlamışlardır. Nitekim son yıllarda Blockchain gibi yeni para transferi sistemleri kullanımı artmıştır.
Ekonomi uzmanlarına göre, ABD yaptırımlarını etkisiz hale getirmenin en iyi yolu Blockchain gibi yeni para transferi sistemlerinin kullanımı ve dövize daha az ihtiyaç duymak için ikili veya çok taraflı ekonomik anlaşmaların imzalanmasıdır.
ABD’nin eski ve mevcut yönetimlerinin yaptırım ekiplerinin açıklamalarını dikkate aldığımızda Whashington’un yaptırım politikasının önemli meselelerle karşı karşıya olduğu anlaşılır.
İran Eylem Grubu Başkanı Brian Hook, bu grubun kurulması amacı için iki önemli görevi belirtmiştir: ABD’nin içindeki kurumlara çeki düzen vermek ve İran yaptırımları konusunda yabancı ülkelerin şirketlerini ikna etmek.
ABD, Kasım’da uygulayacağı yeni yaptırımlarda yürüttüğü bu stratejik oyunu bir sonuca ulaştırmak istiyor. Dolayısıyla İran sratejik sabır ve diplomasi gücüyle yaptırımları engelleyebilecek konuları göz önünde bulundurarak ABD’nin planlarını boşa çıkarabilir.
Kaynak:
https://www.newyorker.com/news/news-desk/who-will-last-longer-trump-or-irans-theocrats
https://foreignpolicy.com/2018/02/09/trumps-use-of-sanctions-may-be-unsustainable