Trump yönetimi, Rusya’dan S-400 füze savunma sistemi alımı konusunda çeşitli tehditlerle Türkiye'yi vazgeçirmeye çalışımasına rağmen Türkiye S-400'leri Rusya'dan teslim aldı.
S-400'lerin teslim almasının üçüncü gününe girmesiyle birlikte Bloomberg bir kaynağa dayandırdığı haberde, ABD’nin S-400 hava savunma sistemlerinin teslimatı ile ilgili Türkiye’ye yönelik yaptırımlarını önümüzdeki hafta sonu duyurmayı planladığı iddia etti.
Ankara ile Washington arasındaki S-400 krizinin detaylarını araştıran Mehr Haber Ajansı muhabiri, konuyu gazeteci-yazar Ferhat Ünlü'ye sordu.
1- Ankara’nın Rusya’dan S-400 füze savunma sistemlerini satın almaya karar verdiği andan itibaren ABD’den tehditkâr açıklamalar geldi. Sizce ABD’nin S-400 hava savunma sisteminin Rusya’dan alınmasına karşı çıkmasının asıl sebebi ne olabilir?
Esasında bu sürecin köküne gittiğimiz zaman bu sorun 2016 başlıyor. Yani darbeden sonra. 15 Temmuz Türkiye'ye yönelik hain darbe girişimiydi. FETÖ’nün ABD’nin maşası olduğu Ankara tarafından net biçimde kanıtlarıyla anlaşıldıktan ve bu darbeyi yaptırdığı görüldükten sonra Türkiye, ABD ile ciddi ve farklı bir sratejik sürece girdi. Mesela İran’a Rusya’a yakınlaşma gibi stratejiler. Rusya’yla bu bağlamda stratejik işbirliği süreci kısmen göreceli olarak başladı. S-400 de bu işbirliğin en önemli parçasıydı. Ekim 2016’da başlayan görüşme de Nisan 2017’de ön anlaşmaya dönüştü ve bugünlere kadar gelindi. Bütün bu süreçde yani bu üç yılda Türkiye, ABD ile diplomatik gerilim stratejisi yürüttü. Amerika’nın tepkilerini ölçerek ne yapabileceğini anladı. Sonrasında Trump’ın gelişiyle birlikte Erdoğan, Trump’la liderler diplomasisi yürüttü ve bu sürece geldi.
ABD’nin S-400 hava savunma sisteminin Rusya’dan alınmasına karşı çıkmasının asıl sebebine gelirsek, bir NATO üyesinin böyle bir ayrıcalığa sahip olması Amerika'yı ürkütüyör. Mesela Yunanistan gibi küçük, ekonomisi zayıf ve kontrollü bir NATO üyesi olsaydı Amerika kendisine tehdit olarak görmezdi. Birincisi bu bir psikolojik eşiğin aşılmasıdır ve bir stratejik dönüşümü simgeliyor. Yani Türkiye S-400’leri aldıktan sonra Suudi Arabistan ya da belki hiç tahmin edemeyeceğiniz Hindistan'a kadar pek çok ülke de S-400’ler almaya başlayacak. Yani bir S-400 kalkanlı oluşmuş olacak. Bu da Washington’u son derece tedirgin ediyor. Türkiye’ye doğrudan bir saldırı planlandığı kanaatinde değilim ama size şunu söylemek isterim 15 Temmuz'da FETÖ’cü İmam talimatıyla Türk Askeri’nin ünifomasını giymiş hain teröristler F-16'yla askerimize, milletimize ve polisimize bomba yağdırırken Türk devletinin içindeki milli bir kuvvetin elinde S-400 olsaydı o F-16’ları indirirdi. Şimdi ABD ikinci bir kalkışma planlıyor mu buna? aslında zannetmiyorum. Amerika, Türkiye’nin Doğu Akdeniz’de güçlenmesinden tutun ta bölgede siyasi meydan okuma cesaretini pek çok sebeplerle engellemek istedi ama engelleyemedi.
2- Sizce ABD’nin F-35 programından Türkiye’yi çıkarma tehdidine karşı Ankara nasıl bir yaklaşım sergileyecek?
Türkiye sonuna kadar F-35 programının içinde kalır. Ankara NATO üyesidir ve NATO’dan istemedikce kimse çıkaramaz. F-35 programından da kendi isteğiyle çıkmaz ama Türkiye’nin bu programa dahil olması ve para yatırmasına rağmen F-35’le ilgili Trump Senato ve Pentagon üzerinden Türkiye'ye bir hamlede bulunmaktadır. Ankara buna karşı sonuna kadar F-35 programının içinde kalcak. Belki patriot da alırız, ama bildiğiniz gibi patriotun S-400 gibi bir işlevselliği yok. Türkiye F-35 programından çıkmayacak ama eğer onlar çıkarmak isterse Türkiye yine S-400’den vazgeçmeyecek. Çünkü Türkiye’nin milli üretim yapana kadar hava savunma noktalarında eksikleri vardır.
3- S-400 krizi Türkiye’nin ekonomisini ve ABD ile olan ilişkilerini nasıl etkileyebilir?
Türkiye ekonomisi kırılgan ve entegre bir ekonomidir, İran gibi değil. Yani dış dünya ile entegre bir ekonomi ilişkisi var. Yabancı sermayeye açık olan bir ülke olduğu için dolayısıyla ambargolardan etkilenebilir. Türkiye bunu göze aldı ve risk etti diyebiliriz. ABD’nin CAATSA yasası üzerinden kendi başlarınca ve hiç hakları olmadığına rağmen İran ve Rusya’ya yasalar uyguluyorlar ve tüm uluslararası para sisteminde bir ülkeyi abluka alma hakkını kendilerinde görüyorlar. ABD, Türkiye’ye de böyle bir şey uyulayabilir mi? Belki kısmen uygular, tamamen uygulayamaz. ABD, Ankara'yı bu kadar kolay gözden çıkaramaz. Zira pek çok konuda özellikle bölgesel meselelerde Türkiye’ye hala ihtiyacı var. ABD'nin Türkiye’yi İran’a karşı kullanma gibi hedefleri vardı ama başarılı olmadı. İran ve Türkiye bazı konularda fikir ayrılıklarına rağmen ABD ve Batı'nın böyle oyunlarına gelmezler.
4- Bloomberg’in bir kaynağa dayandırdığı haberde, ABD’nin S-400 hava savunma sistemlerinin teslimatı ile ilgili Türkiye’ye yönelik yaptırımlarını önümüzdeki hafta sonu duyurmayı planladığı ileri sürüldü. Bu konuyu nasıl değerlendiriyorsunuz?
Yani bu biraz tehdit gibi görünüyor. Bunu duyururlarsa çok kısmi, oransal ve ölçülü biçimde belki uygulanabileceği kanaatindeyim. Bu ciddi bir kırılmaya sebep olur. Malumunuz ABD'nin Avrupa ile de ciddi ekonomik problemleri var. Gelecekte bir Avrupa ülkesi kalkıp da S-400 alırsa şaşırmamamız gerekir.
5 - Eğer ABD yaptırım uygularsa Türkiye nasıl bir karşılık verecek?
Türkiye'nin ekonomik manada opsiyonları son dönemde biraz sınırlandırıldı. Arap sermayesi Suudi, BAE, Mısır ve İsrail güdümündeki yapı istihbari ve ekonomik olarak Türkiye’nin hep aleyhine çalışıyor. Resmen Türkiye'ye turist gelmesin diye uğraşıyorlar. Bunların yanı sıra ABD ile koordine gittiği için Batı sermayesinde de bir sınırlama var. Ama bunlara rağmen Türkiye üretici bir ülkedir. Rusya ve İran gibi doğalgazı, petrolü olmasa da bu konuda üretici ekonomisi ve yapısıyla bir çözüm üretecektir diye düşünüyorum.