Rüya Fereyduni - Ramazan, Hicrî takvime göre 9. ay ve İslam dininin inancına göre Peygamberimiz Hz. Muhammed'e (s.a.v) Kur'an-ı Kerim ayetlerinin inmeye başladığı, aynı zamanda Müslümanlarca oruç tutulmaya başlanılan aydır. Bu ayda oruç tutmak İslam'daki beş zorunluluktan birini oluşturur.
On bir ayın sultanı, huzur ve bereket ayı olarak nitelendirilen Ramazan ayında 30 gün boyunca oruç tutan Müslümanlar açlık ve susuzluğun verdiği ızdıraba sadece Allah rızası için tahammül ederek beşeri arzularını, ihtiraslarını yakıp kül eder. Böylece gönlünü kirlerden arındırıp tertemiz yapar.
Bunun yanı sıra yaptıkları ibadetlerin yanında nafile olarak bir de teravih namazı kılıp bağışlanmalarını dilerler.
İftar Yemeği
Kur'an-ı Kerim'in ilan edildiği ay olan Ramazan akşamları her zaman mutlu anlarla doludur. Nerede olursak olalım akşam olunca oruçlu aileler birkaç saat oruç tuttuklarından sonra iftar masasına oturarak, ezan olduktan sonra beraberce oruçlarını açar.
İftar oruç tutan Müslümanların Ramazan ayı boyunca her gün güneş batımına denk gelen saatte oruçlarını açtıkları, tutamayanların da onlara eşlik ettikleri yemek vakitleridir. Fatr 'yarmak, kesmek; yaratmak, icat etmek' kelimesi kökünden türeyen iftar, 'orucu açmak, oruçluya orucu açtırmak, başlanmış bulunan orucu bozmak veya hiç oruç tutmamak' gibi manalara gelir. İftar yemeği için özel yemekler hazırlanır.
Sahur
Oruç tutmak öncelikle sahura kalkmakla başlar. Sözlükte 'sabah olmadan önceki vakit, gecenin son üçte biri' anlamındaki seher kelimesiyle aynı kökten gelen sahur, oruç tutmaya hazırlık olmak üzere fecrin doğmasından önce yenen yemeği ifade eder.
Sabahın ilk ışıklarında kurulan sahur sofrası, oruç tutan kişiyi gün boyu tok tutmak için hazırlar. Sahur yapan kişinin niyet etmesi de bu orucu güçlendirir.
Kadır Gecesi
İslam dünyasının en önemli gecelerinden birisi olan ve müslümanlarca ibadet ve dualarla eda edilen 'Kadir Gecesi' Kur'an-ı Kerim'in indirildiği ilan edildiği gecedir. Ramazan ayı içerisinde olması ve Kur'an-ı Kerim'in bu gece indirilmeye başlanmış olması geceyi daha da anlamlandırıyor.
Ramazan Bayramı (Fıtır Bayramı)
Ramazan ayı boyunca tutulması farz kılınan otucun sonunu ifade eden Ramazan bayramı, İran'da Şevval ayının ilk günüde kutlanan dini bayramdır. Bu bayram Türkiye'de Şevval ayının ilk üç gününde kutlanır.
Ramazan bayramında insanlar bir araya toplanıp Fıtır namazı kılırlar. Tatlılar ve şekerler ikram edilir. Gençler yaşlı bireyleri ziyaret eder. Büyüklerin elleri öpülür ve ayrıca küs olan insanlar da birbirleriyle barışır.
Mübarek Ramazan ayının gelenekleri İran halkının kültüründe en önemli konulardan biridir. Her kentin kendine özgü bir geleneği var ve insanlar dini görevlerini yerine getirmenin yanı sıra bölgelerinin özel geleneklerini de yerine getiriyorlar. Bazı şehirlerde de halk hala eski Ramazan geleneklerini sürdürmeye devam ediyor.
Bu yazıda Ramazan'da İran'ın birkaç kentlerinde yapılan gelenek ve görenekleri gözden geçireceğiz:
Zencan
Zencan'da Ramazan ayının gelişi halkı heyecanlandıran bir dönemdir. İnsanlar camileri ve kutsal türbeleri temizlemekle bu ayı karşılamaya gider.
Gün boyunca iftar saatini bekleyen oruçlular iftar masasının etrafına toplanarak iftar duasını okuduktan sonra Fetir, Şirmal, Zolbia ve bamya (bir çeşit tatlı), çorba ve bu kente özgü çay çöreği (bir çeşit ekmek) ile oruçlarını açarlar.
fakır ve ihtiyaçları olan insalara yardım etmek, zekat ve fıtır sadakası vermek da Zencan'ın halen devam eden geleneklerinden biridir.
Halkı sahura çağırmak: Zencan'ın eski geleneklerinden biri sayılır. Kentin ak sakalları sabaha yakın özel bir saatte sokaklarda halk şarkıları söyleyerek insanları sahura kaldırırlardı.
Kara Bayram: Zencan'ın bir başka geleneği de Kara Bayram merasimidir. Son zamanlarda yakını kaybeden bireyler ve yakınlarını kaybettikten sonra ilk Ramazan bayramları olan aileler evde oturup akrabaları ve komşuları onları ziyaret etmeye gelir.
İsfahan
İsfahan'da halk Şaban ayının sonunda evlerini temizlemek ve gerekli ihtiyaçlarını karşılamakla Ramazan ayının karşılamaya hazırlanır.
Klokh Andazan (kerpiç atmak): İsfahan'da geçerli bir gelenek. Ramazan'ın başlangıcından tam bir gün önce, İsfahan'ın birçok yerinde aileler bir araya gelip çeşitli yiyeceklerle kutlama töreni yaparlar. Törenin sonunda ise küçük kerpiçleri yere çarpıp gönüllerini kirlerden arındırmaya inanırlar.
Helim Pişirmek: Helim pişirmek İsfahan halkının Ramazan günlerinde yaptığı eski geleneklerden biridir. Bu geleneğe göre, insanlar bir önceki geceden helim pişiren kişinin evinde ya da camide toplanır ve helim pişirmek için ev sahibine yardım eder.
Sahura çağırmak: İran'ın hemen hemen birçok yerine olduğu gibi sahura çağırmak İsfahan'da da yapılan en eski geleneklerden biriydi. Eski zamanlarda Sahur vaktinde evlerin çatısına çıkıp güzel şarkılarla komşuları uykudan kalkıdarak oruç tutmaya seslenirlerdi.
İftar vermek: Aile ve arkadaşlar arasında helan devam eden bir gelenektir. Bunun yanı sıra camilerde özel iftar sofraları açılarak fakırlara yemek ikram edilir.
Doğu Azerbeycan
Kabaklama: Türkçe'de karşılamak anlamına geliyor. Tebriz halkı birkaç gün Ramazan ayının başlanmasına kala evleri ve mahelledeki camileri temizlemenin yanı sıra oruç tutarak böylece Ramazan'ı karşılar.
Tabak Orucu: Ramazan ayının gelişi münasebetiyle yeni dünür olan aileler tarafından yapılan bir gelenektir. Damat ailesi taze gelin için kıyafet, eşraplar, meyve ve tatlı içeren hediyeler gönderir.
Obaştan: Türkçe'de aynı sahura kalmak demektir. Doğu Azerbaycan'ın bazı yerlerinde sahura çağırmak geleneği eskisi gibi devam ediyor. Doğu Azerbaycan'ın Köylerinde yaşayan vatandaşlar ve göçebeler hala komşunun duvarını çalmasıyla sahura uyanır.
Fars
Kloh Andazan: Şiraz'da da İsfahan'da gördüğümüz gibi aileler çöle ve ovaya çıkarak şenlik ederler. Sonra küçük küçük kerpiçleri yere çarparlar. Bu gelenek Şiraz'ın bazı yöreleri içinde hala geçerli bir gelenektir. Onlar kerpiçi yere çarpıp kırmakla kirliliklerden ve yaptıkları kötü işlerinden arınmalarına inanırlar.
Valon: Fars eyaletinin İstehban kentinde yapılan bir gelenektir. Ramazan ayının başlanmasından önce damat aileleri nişanlı kızlar veya taze gelinler için pirinç, tavuk, kıyafet, aykkabı içeren hediyeler gönderir. Bu hediyelere valon denilir.
Türkmenler
İran Türkmenleri günlük yaşamdaki geleneklerin çeşitliliği açısından çok zengin bir kültüre sahiptir. Çok eski bir kültürel geçmişe sahip oldukları için her bir münasebet için özel bir tören yaparlar. Bunlardan biri de Ramazan ayıdır. Türkmen halkı Ramazan ayının gelmesinden mutluluk duyar.
Türkmen kadınları ve kızları Şaban ayının son cumasında mahellerindeki camileri temizler. Bazı aileler halı ve kumaştan yapılmış olan ve 'namazlık' dedikleri seccadelerini mahelledeki camiye hediye ederler.
Ramazan ayının başlangıcından önce Türkmenlerin yaptığı başka bir gelenek de küs olan insanları barıştırmaktır. Mahelledeki ak sakallı, küs olan kişileri birbirine haber etmeden kendi evine davet edip onları barıştırtır.