Bir topluluğun ya da bir grubun, yaşamlarını sürdürebilmek adına yer değiştirmesine göçebe yaşam tarzı adı verilmektedir. İnsanların sosyal yaşamının başlangıcından ve köylerin ortaya çıkışından bu yana göçebe yaşam tarzı da devam etmektedir. Kendi ülkemizin farklı bölgelerinde dedelerinden kalan yaşam tarzı olan "konar-göçer" kültürünü yaşatan aşiretleri görebiliriz.
Göçerlerin asıl mesleği ve geliri hayvancılıkla sağlanmaktadır. Onlar coğrafi konumu ve yaşam koşulları nedeniyle yıl boyunca aileleri, hayvanları ve eşyalarıyla birlikte bir yerden bir yere göç ederler. Bu aşiretlerin göç etmesinin temel nedeni yılın soğuk aylarında yem sıkıntısı ya da zorlu yaşam koşullarıdır. İranlı aşiretlerin göç zamanı ilkbahar ve sonbahar sezonudur.
İran’daki göçebe aşiretleri üç kategoriye ayrılır: göçebe, yarı göçebe ve yerleşik. Göçerler çadırlarda yaşayan, hayvancılık ve yaşam için uygun bir alan bulmak amacıyla göç eden aşiretlerdir. Yarı göçebeler çoğunlukla yayla ve kışlada inşa ettikleri evler veya kurdukları çadırlarda kalırlar. Yerleşik göçebeler ise yılın her mevsimi yaşamaya uygun bir yer bulup hayvancılık ve tarımla uğraşan aşiretlerdir.
İran’ın göçebe halkı
İran'da Türkmen, Kürt, Bahtiyari, Şahseven, Lur ve Kaşkay gibi çeşitli göçebe aşiretleri yaşıyor.
İran'ın batı ve güneyindeki göçebeler: İran'ın batısı ve güneyi, Zagros sıradağlarının varlığı, zengin doğası ve verimli meraları ve nemli iklimi nedeniyle göçebe hayatına uygun alanlardan biri olarak değerlendirilmektedir. Bat Azerbaycan ve Kürdistan eyaletinde yaşayan göçebeler Şekak, Tavaf Bane, Tavaf Sakkız, Zarza ve Golbaği aşiretlerindendir.
Kirmanşah, Luristan, İlam, Kohgiluye-Buyer Ahmed ve İsfahan eyaletlerinde göçebe kültürünü yaşatan aşiretler var. İran'ın batı ve güneyindeki en önemli göçebe aşiretleri Bahtiyari, Kaşkay Türkleri, Arap, Kalhor, Kalkhani, Lur ve İl Surhi olarak sayabiliriz.
Kaşkay halkı İran'ın güneyinde yer alan Fars eyaletinin yaylalarında yaşıyorlar. Kaşkayların temel geçim kaynağı hayvanlar üzerinden sağlanıyor. Kaşkaylar yılda 2 defa göç ediyor. Bunlardan biri mart diğeri ise ekim aylarında. Yaptıkları yolculuk ise tam 250 km. 30 gün süren yolculukta İran dışından gelen turistleri de bazen göçe dahil ediyorlar ve turistlere unutamayacakları bir hatıra yaşatıyorlar.
İran’ın orta bölgesinde yaşayan göçebeler: İran'ın orta bölgesinde Şahseven Türkleri, Bağdadi, Kalhor, Giyasvend, Kel Kohi, Miş Masti ve Yaram Taklu aşiretleri yaşıyor. Bu bölgedeki göçebelerin çoğu Zencan, Hemedan, Simnan, Merkezi, Tahran ve Mazenderan eyaletlerinde bulunmaktadır.
Göçebeler, kentsel veya kırsal nüfusa kıyasla çok büyük topluluklar oluşturmasalar da ülke ekonomisinde çok önemli bir rol oynamaktadır. Onlar yerleşik topluluklara sağlıklı gıda ve el sanatları ürünleri sunar.
Doğu ve güneydoğu bölgesinde yaşayan göçebeler: İran'ın doğu ve güneydoğu kesimleri, özel hava koşulları nedeniyle kurak iklimi hakimdir. Bu nedenle bölgedeki en büyük göçebe nüfusu Kerman'ın orta dağları boyunca yerleşmiştir. Bu bölgenin en önemli aşiretleriden biri her zaman zor koşullar altında yaşayan Beluc göçebeleridir.
Kuzeybatı ve kuzeydoğu'da yaşayan göçebe halkı: Geniş bir alanı kapsayan kuzeybatı ve kuzeydoğu bölgesinde farklı iklim tipleri görülür. Kuzeybatı bölgesinde yer alan Doğu Azerbaycan'da, Kızıl Uzun Nehri kıyısında ve Taleş dağlarında yaşayan Şahseven Türkleri, Milan ve Celali aşiretleri yaşıyor.
Kuzeydoğu İran'da Gülistan ve Kuzey Horasan'da eski çağlardan beri göçebe aşiretler yaşamaktadır. Bu bölgede Türkmen, Kürt, Zafarnlu, Kaçarlu, Şadlu ve Kara Koyunlu aşiretleri bulunur.
Türkmenler, güzel kıyafetleri, ilgi çekici törenleri ve özel yaşam tarzıyla her zaman turistlerin ilgisini çekmektedir.
Hükümetten göçebelere destek
İran Göçebe İşleri Teşkilatı Başkanı Siyavoş Ahmedi Mirkaed, Aralık 2023’te basın mensuplaına yaptığı açıklamada, ülkedeki göçebe toplumu için 2 bin milyar tomanlık kredi tahsis edildiğini duyurdu. Ahmedi, “Son iki yılda göçebeler için onaylanan kredi miktarı önceki yıllara göre 20 kattan fazla arttı.” dedi.
Halihazırda İran'da yaklaşık 1 milyon 150 bin göçebe yaşıyor. Göçebe halkı kendi yaşam tarzı ile doğanın kalbinde farklı bir yaşam yaratmayı başarmıştır. Bu insanlar, aşiret reisinin tavsiyesi doğrultusunda yılın farklı mevsimlerinde göç ederler ve her zaman yaşamını sürdürmek ve hayvan yetiştirmek için uygun bir yer ararlar. Onlar dedeleri gibi şehrin gürültüsünden ve karmaşasından uzak bir hayat yaşamak için el ele çalışan gayretli ve çalışkan insanlardır.
İran tarihinde yerel göçebe halkları birçok kez vatandaşalrının yardımına koşmuş, emperyalizmin zulmüne karşı birlikte durmuşlardır.