İran'ın çağdaş tarihinde bir çok hassas ve doruk noktası kayda geçmiştir; fakat 15 Hordad 1342 tarihi bu arada özel öneme sahiptir.
İran tarihinin geleceğini belirlemesi açısından son derece önemli bir tarih olarak kayıtlara geçen 15 Hordad; Şah rejimi güvenlik güçleri tarafından Kum kentinde İmam Humeyni'yi, Şah rejimine karşı yaptığı konuşmadan dolayı tutuklaması, ardından başta Kum kenti olmak üzere Tahran ve İran'ın diğer kentlerine halk kıyamı şeklindeki gösterilerin yapıldığı tarihtir.
15 Hordad kıyamı
Zorba Şah rejimi aleyhindeki pretestoların ardından İmam Humeyni Hicri-Şemsi 13 Hordad 1342' (5 Haziran 1963)’e rastlayan Aşura merasimi sonrası Feyziye Medresesi'nde tarihte "15 Hordad Kıyamı" olarak bilinen kıyamın başlangıcı sayılan o tarihi konuşmasını yaptı. İmam Humeyni konuşmasında şaha hitaben şöyle haykırıyordu "Sana nasihatte bulunuyorum efendi! Sayın şah efendi!... Ey şah efendi... Bu işlerden el çekmeni öğütlerim sana!.. Oyuna geliyorsun!.. Günün birinde gitmen istenirse buna herkesin şükretmesini istemem!.. Eğer dikte ettiriyor ve yazıp senin eline tutuşturarak "oku" diyorlarsa, üzerinde düşün biraz... Nasihatimi dinle... Şah ile İsrail arasında ne ilişki var ki Emniyet Teşkilatı "İsrail'i konuşmayın!" diyor?!.. Şah, İsrailli mi ki ?!"
Bunun üzerine Şah hemen bu kıyamın derhal bastırılması emrini verdi. İşe İmam'ın yakın adamlarından başlandı ve 4 Haziran akşamı birçok inkılâbî müslüman tutuklanarak geceyarısı saat 3 sularında (1963 Haziran sabah vakitlerinde) merkezden gönderilen yüzlerce komandoyla İmam'ın evi kuşatmaya alındı ve gece -teheccüd- namazı kılmakla meşgul olan İmam seccade üzerinde tutuklanarak olağanüstü güvenlik tedbirleri içinde telaşla Tahran'a götürülüp Orduevi'nde nezarette tutulduktan sonra aynı gün akşam vaktine doğru Tahran Kasr Hapishanesi'ne nakledildi.
15 Hordad sabahı, İslam İnkılabı Rehberi’nin tutuklandığı haberi Tahran, Meşhed, Şiraz ve diğer şehirlere de yayıldı ve Kum'da yaşanan facianın bir benzeri de bu şehirlerde de yaşandı.
İran halkının 15 Hordad Kıyamı aslında dünya genelinde başlayan İslami uyanışın başlangıç noktasıdır.
İmam Humeyni 5 Haziran 1963 tarihinde Şah rejime karşı siyasi hareketi hassas bir aşamaya getirdi ve 10 yıl aşkın bir süre sürgün gibi ağır şartlara göğüs gerdi.
İmam Humeyni’nin hareketi miladi 1963 yılında başladı ve 1979 yılında İran İslam Devrimi zafere ulaştı; hiç şüphesiz 15 Hordad Kıyamı, İslami hareketin zaferinde inkar edilemez parlak bir rol oynmıştır.