Nevruz, İran yeni yılının kutlandığı en eski geleneklerden biridir ve dünyanın farklı ülkelerinde coşkuyla karşılanmaktadır.
Baharın gelişiyle kutlanan bu bayram, yalnızca İran’da değil, Asya’nın birçok ülkesinde ve hatta Avrupa ve Amerika’nın bazı bölgelerinde de kutlanmaktadır.
Nevruz, her ülkede kendine özgü ritüeller ve geleneklerle kutlanırken, bu kutlamaların kültürel etkileri küresel çapta hissedilmektedir. Bu yazıda, Nevruz’un dünya genelindeki kutlamalarına ve kültürel etkilerine göz atacağız.
Tacikistan’da Nevruz: Geleneksel kutlamalar ve özel ritüeller
Nevruz, Tacikistan’da en özgün şekliyle kutlanan bayramlardan biridir. Halk, sokak şenlikleri düzenleyerek, geleneksel müzikler çalarak ve yerel güreş yarışmaları yaparak yeni yılı karşılamaktadır. Badahşan bölgesinde bu bayram “Kadir Ayam” adıyla bilinir ve halk, Nevruz’dan birkaç gün önce ev temizliği yaparak ve geleneksel tatlılar olan helva, sütlaç gibi yemekler hazırlayarak bayrama hazırlanır.
Nevruz sabahı, evlerin kapısına kırmızı bir kumaş asılır ki bu, bereketin simgesidir. Çocuklar, büyüklerini ziyaret ederek “Şagun Bahar Mubarak” (Baharınız Kutlu Olsun) derler. Ayrıca, Nevruz’un ikinci gecesinde geleneksel “Bac” yemeği hazırlanır. Bu ritüel üç gün boyunca sürer.
Afganistan’da Nevruz: Renkli ve geleneksel bir bayram
Afganistan’da Nevruz, en eski bayramlardan biridir ve özel geleneklerle kutlanır. Nevruz’u kutlayan ülkeler arasında Afganistan önemli bir yere sahiptir ve özellikle Mezar-ı Şerif ve Belh şehirlerinde büyük bir coşkuyla karşılanır. Afganistan’daki en önemli Nevruz ritüellerinden biri, Belh ve Mezar-ı Şerif’in kırlarında düzenlenen “Gül-i Surh” (Kırmızı Gül) festivalidir. Bu etkinlikler, müzik ve at yarışlarıyla renklendirilir.
Halk, yeni kıyafetler giyerek, kutsal mekânları ziyaret ederek ve geleneksel yarışmalar olan “Buzkaşi” (at üstünde keçi kapma oyunu), deve yarışları ve yerel güreş müsabakaları düzenleyerek Nevruz’u kutlar. “Haft Mewa” (Yedi Meyve), “Samanak” (Semenu) ve sebzeli pilav bu dönemde tüketilen başlıca yemeklerdir. Kabil, Herat, Badahşan ve Kandahar’da da Nevruz, aile toplantıları, mum yakma ve barış ve bereket için dualar ile kutlanır.
Türkiye’de Nevruz: Kürt ve Türkmen kültürleriyle bütünleşen gelenekler
Türkiye’de Nevruz, “Nevruz Sultanı” veya “Sultan Nevruz” adlarıyla da bilinir ve resmi tatil olarak kutlanır. Özellikle Kürtler ve Türkmenler arasında önemli bir yeri olan Nevruz, ateş yakma, ateşin üzerinden atlama, geleneksel “halay” dansı ve renkli kıyafetlerle kutlanır.
Anadolu’nun farklı bölgelerinde Nevruz gelenekleri değişiklik gösterebilir. Bazı bölgelerde, baharın bereket getirmesi için avluya su dolu bir kâse konulur. Piknik yapmak, mezar ziyaretleri gerçekleştirmek, yeni kıyafetler almak ve bu özel günü yumurta tokuşturarak kutlamak yaygın gelenekler arasındadır.
Azerbaycan’da Nevruz: Halk dansları ve geleneksel müzikler
Azerbaycan’da Nevruz, “Nevruz Bayramı” olarak bilinir ve 20-24 Mart tarihleri arasında resmi tatil olarak kutlanır. Nevruz’dan önceki dört Salı günü doğanın dört temel unsuru olan su, ateş, rüzgar ve toprağa adanmıştır. Ateş yakıp üzerinden atlamak, Azerbaycan’da yaygın bir gelenektir.
Azerbaycanlılar, yaprak dolması, pilav, “Şekerbura” tatlısı ve semenu gibi geleneksel yemekler hazırlayarak bayramı kutlarlar. Ayrıca, yeşermiş buğday demetlerine kırmızı kurdele bağlamak, baharı karşılama ritüelleri arasındadır. Mezar ziyaretleri, sokak gösterileri ve halk dansları da Nevruz’un önemli parçalarındandır.
Pakistan’da Nevruz: Geleneksel sofralar ve bayram kutlamaları
Pakistan’da Nevruz, ev temizliği, yeni kıyafetler giyme ve çiçek desenleriyle süslenmiş tebrik kartları gönderme gelenekleriyle kutlanır. En dikkat çekici kutlamalardan biri, “Emir’ül Müminin Sofrası” olarak bilinen sofradır. Bu sofrada, yedi çeşit kuru meyve, yerel tatlılar ve geleneksel yemekler yer alır.
Bu dönemde, “Laddu”, “Gulab Jamun” ve “Ras Malai” gibi tatlılar oldukça popülerdir.
Lahor gibi şehirlerde, gökyüzünü rengârenk uçurtmalar süslerken müzikli etkinlikler düzenlenerek Nevruz coşkusu yaşanır.
Hindistan’da Nevruz: Fars kültürü ile iç içe bir bayram
Hindistan’da Nevruz, özellikle Gujarat, Maharashtra ve Keşmir’de kutlanır. Farsça konuşan topluluklar ve bazı Müslüman gruplar bu günü coşkuyla karşılar. Evler temizlenir, süslenir ve halk, yeni kıyafetler giyerek tapınaklara ve camilere dua etmeye gider. “Nadur” ve “Falude” gibi geleneksel yemekler Nevruz sofralarının vazgeçilmezleridir.
Orta Asya’da Nevruz: Doğa ile iç içe bir kutlama
Orta Asya ülkeleri olan Özbekistan, Kazakistan, Kırgızistan ve Türkmenistan’da Nevruz resmi tatildir ve özel ritüellerle kutlanır. Kırgızistan’da halk, yeni yılın bereket getirmesi için evlerinin etrafına su kanalları açıp su doldurur. Kazakistan’da ise çadırlarda (yurtlarda) büyük Nevruz şölenleri düzenlenir ve yedi kutsal malzemeden yapılan özel bir yemek pişirilir.
Özbekler, “Navruz” olarak bilinen bu bayramı sokak festivalleri, geleneksel danslar ve halk şenlikleriyle kutlarlar. Özbek mutfağına özgü “Halım” ve “Özbek Pilavı” gibi yemekler hazırlanır. Ayrıca, tüm Orta Asya’da, semenu pişirmek önemli bir gelenektir ve kadınlar şarkılar söyleyerek buğday ezmesini karıştırırlar.
ABD ve Avrupa’da Nevruz: İran diasporasının kutlamaları
ABD ve Avrupa’da yaşayan İranlılar, Nevruz’u büyük kutlamalarla yaşatmaktadır. Parklarda, büyükelçiliklerde ve kültür merkezlerinde düzenlenen etkinliklerde Nevruz sofraları kurulur, İran müzikleri çalınır ve geleneksel dans gösterileri yapılır.
Birleşmiş Milletler ve Uluslararası Nevruz kutlamaları
Birleşmiş Milletler, Nevruz’u resmi bir kültürel miras olarak tanımış olup, her yıl New York’taki merkezinde bu bayramı kutlamaktadır.
Hangi ülkeler Nevruz’u resmi tatil olarak kutluyor?
İran, Afganistan, Tacikistan, Azerbaycan, Türkmenistan, Özbekistan, Kırgızistan, Kazakistan ve Irak’ın bazı bölgelerinde Nevruz resmi tatildir.