Aşur edebiyatı alanında her ne kadar çok şiir kitapları, romanlar ve tarihî eserler görsek de bazen Kerbela ve Erbain yürüyüşü üzerine sosyolojik incelemeler ve hatta mizahi eserler de yayımlanmıştır.
Bu yazıda farklı tarzlarda yazılmış Aşura ve Erbain konulu 10 kitabı tanıtmaya çalışacağız:
Tabib el-Kulub
Hz. Muhammed’in (s.a.v.) kırk hadisini derleme geleneği, İslam medeniyetinde çok köklü bir geçmişe sahiptir. Pek çok sufi, fakih, muhaddis ve müfessir bu alanda değerli eserler bırakmıştır. Farsça bilinen ve günümüze ulaşan en eski kırk hadis kitabı, Hicri 500 yılında yazılmış olan Tabib el-Kulub’dur. Bu eser, sadece hadis çalışmaları ve kırk hadis geleneği açısından değil, aynı zamanda Fars dili tarihi, toplumsal tarih ve tasavvuf tarihi açısından da önemlidir.
Tabib el-Kulub, Ebü’l-Feth Muhammed bin Muhammed bin Ali el-Hazimi el-Feravi tarafından yazılmış, Mücteba Mucered tarafından tercüme edilmiş. Bu eser 234 sayfada, 2019’da Sokhan Yayınevi tarafından yayımlanmıştır.
Erbain: Başka Bir Dünya
Bu kitap, 2016 yılında İslami Kültür ve Sanat Araştırmaları Enstitüsü’nün, İslamî Bilimler ve Kültür Araştırmaları Merkezi, İmam Sadık Üniversitesi, Bakır el-Ulum Üniversitesi ve Afak Hikmet Bilim Kültür Enstitüsü iş birliğiyle düzenlediği 2. Ulusal Ehl-i Beyt Kültürel-Medenî Kapasite Kongresi’nin ürünüdür.
Erbain gibi ritüel ve merasimleri en az üç yaklaşımla incelemek mümkündür: Tekvinî, teşriî ve toplumsal yaklaşım (siyasî güç üretimi, ekonomik değer üretimi ve kültürel gelenekler ve düşünce üretimi gibi yönleriyle).
Erbain: Başka Bir Dünya, Mesud Muini Pur tarafından yazılmış; 418 sayfada 2022’de Sure Mehr Yayınevi tarafından yayımlanmıştır.
Buşehr’de Erbain Müzik Albümü
Bu albüm, halk müziği araştırmacısı Fuziyeh Mecd’in, 1973 yılında Buşehr’deki Erbain merasiminde kaydettiği mersiye ve ziller ile dammam çalgısı icralarından oluşur. Erbain töreni genellikle yedi dammam, yedi zil ve bir korna ile icra edilir. Esas mersiyehan gelmeden önce, “ön okuyan” bazı mersiyeler okuyarak katılımcıların toplandığı “bersine” adlı halkayı oluşturur. Esas mersiyehan, halkalar çoğalınca ortaya çıkar ve mersiyesine başlar.
Albüm, Cihanbahş Kordizade ve Hüseyin Hurmayı’nın sesleriyle Mahur Kültür Sanat Enstitüsü tarafından yayımlanmıştır.
Motherland (Ana Yurdu)
Yazar bu kitapta Erbain yolculuğunu anlatıyor; daha önce önünde birçok engel bulunan bir yolculuk... Bir ucu Hz. Ali’nin (a.s) türbesine, diğer ucu Hz. İmam Hüseyin (a.s) ve sadık kardeşi Hz. Abbas’ın türbelerine uzanan manevi bir yolculuk. Yazar, Erbain’e gitmesine vesile olan bir mucizeden, Kerbela’nın cenneti andıran havasından ve 72 hak aşığının şehadet destanından bahsediyor.
Motherland, Fatıma Takizade tarafından yazılmış; 105 sayfada 2021’de Cemkeran Yayınevi tarafından yayımlanmıştır.
Erbain Yürüyüşü: Sosyolojik Düşünceler
Bu kitap, Erbain yürüyüşü üzerine sosyolojik bir bakış açısıyla yazılmış makalelerden oluşur. Editörlüğünü Muhsin Hesam Mazaheri yapmıştır. Yazarlar genç İranlı sosyologlardır ve dini çalışmalarla ilgilenmişlerdir. Eleştirel bir yaklaşımla, kişisel inanç ve ilgilerini bir kenara koyarak bu toplumsal olguyu incelemişlerdir.
Kitapta yedi makale yer almaktadır:
1. Saddam sonrası Şiilik, kutsal coğrafya hasretinin sonu – Cabbar Rahmani
2. Erbain: Sosyolojik bir bakışla bilinenler ve bilinmeyenler – Mehdi Süleymaniye
3. Erbain’in ev sahipleri –Ahmed Şekerçi
4. Erbain merasiminin kurumsallaşması ve bu kutsal değerin gelenekselleşmesi– Muhammed Rıza Puyafar
5. Jean Baudrillard’ın hipergerçeklik teorisi ve Erbain yürüyüşüne dair medyadaki söylentiler – Muhsin Emin
6. Acı dolu bir ziyarete davet edildim– Neda Rızvi Zade
7.İran Erbaini; İranlıların sayısındaki artış: nedenleri ve sonuçları – Muhsin Hesam Mazaheri
Erbain Yürüyüşü: Sosyolojik Düşünceler, 248 sayfada 2018’de Arma Yayınevi tarafından yayımlanmıştır.
Cevadi Nerdesin?
Fatıma Takizade’nin kaleme aldığı bu eser, Erbain yürüyüşünü mizahi bir dille anlatıyor. Klasik dil ile mizahı birleştiren yazar, sosyal medya terimleri ve etiketler de kullanmış. Kitabın sonunda, yazarın Instagram’da paylaştığı bazı fotoğraflar da yer alıyor.
“Cevadi Nerdesin? (Bir mizahçının gözünden Erbain yürüyüşü)”, 104 sayfada 2019’da Şehit Kazımi Yayınevi tarafından yayımlanmıştır.
Bu Sütundan Öteki Sütuna
Yazar, birçok Erbain yürüyüşünden edindiği acı-tatlı deneyimlerini kısa hatıralar şeklinde paylaşmış. Bazen hizmet eden, bazen misafir, bazen kafile başkanı, bazen kültürel bir aktivist olarak farklı bakış açılarıyla olayları anlatmış. Kitaptaki bazı anılar, İlâm’daki Ulusal Erbain Üniversiteliler Yarışması’nda da ödül kazanmıştır.
Bu Sütundan Öteki Sütuna, Muhammed Rıza Vahidzade tarafından yazılmış; 78 sayfada 2019’da Şehit Kazımi Yayınevi tarafından yayımlanmıştır.
Kırk Günlük Aşk
Aşura ve Erbain’e dair etkileyici bir bakışla kaleme alınmış bu kitap, peygamberlerin mirasını Hz. Hüseyin’in insanlığa nasıl aktardığını anlatıyor. Güzel ve akıcı bir üslupla okuyucuyu Hz. Hüseyin ve dostlarının insanî erdem sofralarına davet ediyor.
Kırk Günlük Aşk, Muhammed Rıza Sangari tarafından yazılmış; 144 sayfada, 2023’te Çocuk ve Gençlik Yetiştirme Kurumu Yayınevi tarafından yayımlanmıştır.
İncir Ağaçlarının Tanrısına
Yazar, 2019 Erbain yolculuğunu samimi bir dille kaleme almış. Abartıya kaçmadan, yalnızca gördüklerini ve hissettiklerini aktarmaya çalışmış; tarihî ve coğrafi detaylara da yer vermiş.
İncir Ağaçlarının Tanrısına, Muhsin Hasan Zade tarafından yazılmış; 84 sayfalık ve 2021’de Soruş Yayınevi tarafından yayımlanmıştır.
Amsterdam Mukibi
Bir bakıma kısa hikâye derlemesi sayılabilecek bu kitapta, Avrupa’dan Erbain’e katılan insanların kısa hikâyeleri yer alıyor. Bazı hikâyeler çok kısa tutulmuş; aslında detaylandırılsa 200 sayfalık etkileyici kitaplara dönüşebilecek hikâyeler var.
Amsterdam Mukibi, Behzad Daneşger tarafından yazılmış; 136 sayfada, 2020’de Ahd-i Mana Yayınevi tarafından yayımlanmıştır.