Bir anayasanın yöneticilerin kolayca değiştiremeyeceği kadar hukuki ve tüm zamanları kapsaması açısından yeterli ve gerekli güce sahip olması gerekiyor.
Tabii diğer taraftan anayasada herhangi bir değişiklik yapmanın mümkün olmaması toplumun çeşitli sorunlarını çözülmesini de engelleyebilir. Bu nedenle anayasanın bazı maddelerinde değişiklik yapılması ve yeniden düzenlenmesinin öngörülmesi gerekiyor. İran’da da 1979’dan beri anayasada bazı değişiklikler yapılmıştır.
İran Anayasası "Kanun-i Esasi Cumhuriye İslami İran" 3 Aralık 1979'da düzenlenen referandumla kabul edildi ve 1906'da yürürlüğe girdi. Hazırlanan anayasa tam on yıl sonra 28 Temmuz 1989'da yapılann referandum sonucu değiştirildi.
1979’da anayasa İmam Humeyni'nin (ra) talimatı ile en kısa zamanda hazırlandı. İslam Devrimi’nin bu konuda deneyimli olmaması ve hazırlanması için kısa bir zaman verilmesi nedeniyle anayasanın bazı maddelerinde özellikle Devrim Lideri’nin yetkileri ile ilgili sorunların olması ve anayasanın yeniden düzenlenmesi normal bir meseleydi. Bu nedenle anayasaya 177. madde eklendi. Madde 177: İran İslam cumhuriyeti anayasasının zaruri durumlarda yeniden gözden geçirilmesi aşağıda belirlenen şekilde gerçekleşir.
Devrim Lideri nizamın maslahatını belirleme kurumu ile istişarede bulunduktan sonra cumhurbaşkanına hitaben verdiği hükümde anayasayı düzeltme veya ekleme konularını aşağıda belirlenen üyelerden oluşan anayasayı gözden geçirme konseyine önerir:
1. Anayasayı kollama ve koruma konseyi üyeleri,
2. Üçlü erkin başkanları,
3. Nizamın maslahatını belirleme kurumunun daimi üyeleri,
4. Bilgeler meclisinin 5 üyesi,
5. Rehberin seçtiği 5 kişi,
6. Bakanlar kurulundan 3 kişi,
7. Yargı erkinden 3 kişi,
8. İslami şura meclisinden 10 kişi,
9. Akademisyenlerden 3 kişi.
Çalışma yöntemi ve seçim niteliği ve şartlarını yasalar belirler.
Konseyin kararları İslam Devrimi Lideri'nin onay ve imzasından sonra halkoyuna sunularak oylamaya katılan katılımcıların mutlak çoğunluğu tarafından onaylanması gerekir.
İran anayasasında “anayasayı gözden geçirme” maddesinin bulunması, meclis ve cumhurbaşkanlığı seçimlerindeki kanunlarla ilgili bazı değişiklerin yapılmasına imkan sağlamaktadır.
Örneğin İran’da cumhurbaşkanlığı seçimleri kanunu ile ilgili şu ana kadar üç defa değişiklik yapıldı.
İlk değişiklik 16 Kasım 1986’da yapıldı. İkinci değişiklik 6 Nisan 1993’te gerçekleştirildi. Üçüncü değişiklik ise ikinci değişimden bir buçuk ay sonra yani 18 mayıs 1993’e yapıldı.
Başta söylediğimiz gibi cumhurbaşkanlığı seçimleri gibi meclis seçimleri kanununda da bazı değişiklikler yapıldı.
Örnrğin Devrim Lideri’nin açıkladığı genel seçim politikaları dikkate alınarak 57. maddeden oluşan “Şura Meclisi Seçim Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Plan"ı onaylandı ve Cuma günü 1 Mart seçimleri yeni kanuna göre düzenlenecektir.
Elbette Meclis onaylarını devletin genel politikalarına uygunluğu açısından inceleme görevini yapan Düzenin Maslahatını Teşhis Konseyi Yüksek Denetleme Kurulu, 57. maddede yer alan “Orantılı Temsil Sistemi”ne karşı olduğunu açıkladı. Bu nedenle 23 Temmuz 2023’te mecliste verilen orantılı temsil sisteminin kaldırılmasına karar verildi.
Bu sene ayrıca milletvekilliği adaylığına kayıt yaptırma kanununda da değişiklik yapıldı. Örneğin iki aşamalı olan kayıt yaptırma işlemi internet üzerinden yapıldı.
yorumunuz