Çoğunlukla Fars eyaletindeki Şiraz kentinin çevresinde yaşayan Kaşkaylar İran'ın büyük ve kadim aşiretlerden biridir.
Kaşkaylar Türk kökenli bir halktır. Kaşkay Türkçesi Oğuz Türkçesi'nin bir şivesi olup Türkiye Türkçesi'ne çok yakındır.
İran kaynaklarında Kaşkāî şeklinde geçen bu adın nereden geldiği ve anlamı kesin olarak bilinmemektedir. Ancak kelimenin Doğu Türkçesi’nde at, sığır ve koyun gibi hayvanların alınlarındaki akıtmaya karşılık kullanılan kaşka ile (Batı Türkçesi’nde sakat) alâkası olduğu düşünülebilir. Bu ad ayrıca Çağatay Türkçesi’nde “parlak” ve “yiğil” gibi mecazi mânalar da taşımaktadır.
Kaşkay halkının büyük çoğunluğu Şii'dir. Genel olarak Fars, Kohgiluye ve Buyer Ahmed, İsfahan, Çeharmahal-Bahtiyari ve Buşehr eyaletlerindeki yaylalarda yaşayan Kaşkaylar, geçimlerini ağırlıklı olarak hayvancılık ve dokumadan sağlıyor.
Ülkedeki Kaşkay halkının nüfusu resmi olmayan araştırmalara göre 2 milyonu aşıyor. Birçoğu kentlerde yaşamasına rağmen nüfusun halen yüzde 10'u göçebelik kültürünü sürdürüyor.
Kaşkay ilinin tarihi bakımdan en önemli boyları ve obaları şunlardı: Bayat, İgdir (Oğuz boyu), Beydili, Çarıhlı (Oğuz boyu ?), Şamlı (Safevi kızılbaş Türkü oymağı), Ağaçeriler, Halaç (adı IX. yüzyıldan beri kaynaklarda geçen Türk kavmi), Musullu (Akkoyunlu oymağı) ve Oryad (Oyrad Moğol kalıntısı). Bunlardan Halaçlar dışında kalanlar Anadolu asıllıydılar. Bugün ise İran’da Derreşûrî, Şeşbölûkî, Keşkūlî Büzürg, Ameleh ve Fâris-i Meydân olmak üzere beş ana gruba ve bunların alt kollarına ayrılmışlardır.
İran'ın güneyinde Şiraz kentinin yaylalarında göçebe bir hayat yaşayan Kaşkaylar, mart ve ekim aylarında olmak üzere yılda iki kez göç ediyor. Yazın Şiraz'ın yaylalarında yaşayan Kaşkay aşireti, kışı da Fars Körfezi kıyısındaki ovalarda geçiriyor.
Çoğunlukla hayvancılıkla uğraşmaları nedeniyle dışarıdan bakıldığında, Kaşkayların köklü kültürel bir mirasa sahip olmadıkları ve arkalarında bir kültür birikimi bırakmadıkları gibi bir yanılgı oluşuyor.
Yerel kıyafetleri, el emeği halı ve kilimlere işledikleri motifleri, kendilerine özgü yemekleri, işlemeli çadırları ve geçimlerini sağladıkları hayvanları ile yerel ve yabancı turistlerin ilgi gösterdikleri Kaşkaylar aslında ciddi bir kültür mirasının taşıyıcıları konumundalar.
Kaşkay düğünleri
Her halkın kendine has düğün âdetleri vardır. Göçebe halklarda evlilik sadece iki kişiyi değil, iki aile, iki soy, hatta iki boyu da yakınlaştırmaktadır. Böylece devam eden anlaşmazlıklar ve düşmanlıklar da dostluğa ve akrabalığa dönüşmektedir. Evliliğin bu türü kan davalarının da son bulmasını sağlamıştır. Kaşkaylar’da evlilik erken yaşlarda yapılıp, eş genelde yakın çevreden seçilir. Uzak halklardan yapılan evlilikler çok nadirdir. Kız seçerken genelde erkeğin ailesi karar verir. Önce aile araştırılır ve ailenin çevresindeki itibarı önemsenir. Kaşkaylar büyük aile olduklarından anne ve baba yaşlandıklarında bakım ve geçim kaynağı olarak çocuklarını görürler. Bu nedenle de eşlerin seçimlerinde maddi ve manevi durumları göz önünde bulundururlar. Ataerkil toplum yapısına sahip Kaşkaylar erkek egemenliğini aile ve sülalenin devamı için önemserler. Bu yüzden de erkek çocuklar ailenin ve soyun tüm sorumluluklarından yükümlüdürler. Göçebe halklarda boşanmalar çok az görülür ve hoş karşılanmaz.
Kaşkay düğünlerinde geniş alanlara çadırlar dikilir. Misafirler de rengarenk geleneksel kıyafetleriyle düğüne katılırlar ve çok eğlenceli doğal ortamda düğün yapılır. Düğünde göçebe âdetleri ağırlık gösterir ve at üzerindeki oyunlara, ok ve yay atışları, şarkı ve halk oyunları eşlik eder. Kaşkaylar’ın halk oyunları ağır hayat şartlarının zorluklarını bir nevi de olsa unutturur ve anlık mutluluklar yaşatır. Zaten bu oyunların da onların hayat şartlarını simgelediği ve birlik beraberliklerini yansıttığı malumdur. Kadın erkek omuz omuza ellerinde kırmızı mendilleriyle halay çekerler. Özellikle “darmaro” ve “sopa” oyunları bunlardan en yaygınlarıdır.
yorumunuz