İranlı büyük bilim adamı Ebu Reyhan Muhammed bin Ahmed el-Birûnî, harita mühendisliği ve geomatik bilimleri alanında çok sayıda değerli çalışmaya imza atmıştır. Birçoğu ilk kez Ebu Reyhan el-Birûnî tarafından yapılmış olan bu çalışmalar yüzyıllar boyunca dünyadaki bilimsel itibarını korumuştur.
İran’da 3 Eylül (13 Şehriver) mühendislik bilimlerinin önde gelen bilim adamlarından Ebu Reyhan Muhammed bin Ahmed el-Birûnî'yi anma günüdür. Bugün aynı zamanda İran takviminde “Ulusal Haritacılık” günü olarak adlandırılmıştır.
Ebu Reyhan Muhammed bin Ahmed el-Birûnî Kimdir?
Ebu Reyhan Muhammed bin Ahmed el-Birûnî, Matematik, doğa bilimleri, coğrafya, tarih ve tıp alanındaki çalışmalarıyla tanınır.
MS 5 Eylül 973'te bugünün Özbekistan’ı sayılan Harezm’de doğdu. Hayatının ilk yıllarını Harezm'de ilim tahsil ederek geçirdi. Bilim konuları ile ilgili ilk eğitimini bölgenin hükümdar ailesinden olan Ebu Nasr Mansur’dan edindi.
11. yüzyılın önemli Müslüman hükümdarlarından Gazneli Mahmut Hindistan’a yaptığı seyahatlerde El-Biruni’yi yanında götürdü. El-Biruni, 1017-1030 yılları arasında Hindistan’da yaşadı ve bu dönemde meşhur kitabı Kitab’üt-Tahkik Ma li’l-Hind’i yazdı.
El-Biruni, 75 yaşında vefat etti. Kendisinden çok sonra gelen Newton, Toricelli, Copernicus, Galileo gibi bilim adamlarına ilham kaynağı oldu.
El-Biruni’nin girişimleri ve ortaya attığı yenilikler
El-Biruni, bilimsel çalışmalarına 17 yaşında başladı. Güneşin hareketlerinden, mevsimlerin ne zaman başladığını belirledi. Dünyanın çapını, bugünkü değere çok yakın olarak buldu. Jeodezi biliminin kurucusu oldu. Hindistan’dayken öğrendiği trigonometrinin astronomiden ayrı bir bilim olarak görülmesi gerektiğini savundu. Trigonometrik fonksiyonlarda yarıçapın birim olarak kullanılmasını önerdi.
El-Biruni, astronomi ve coğrafya ölçümleri için birçok alet geliştirdi. El-Biruni, aynı zamanda çok iyi bir ansiklopedi yazarıydı. Hindistan’ın erken ortaçağ bilimlerini betimleyerek, matematik, astronomi ve astrolojinin temellerini anlattı. Newton’dan 700 sene önce, Netwon’un matematiksel olarak ispatladığı yer çekimi kuramı üzerine ilk fikirleri El-Biruni ileri sürdü. Geliştirdiği teleskoplar ile gözlemleri sonucunda, gezegenlerin güneş etrafında döndüğünü doğrulayan Galileo’dan 600 sene önce, ‘dünyanın döndüğü’ fikrini El-Biruni savundu. Kuzey, Güney, Doğu ve Batı’nın farklı noktalarda buluştuğunu; denizlerin ardında bir karanın bulunduğunu öngördü.
El Biruni'nin Eserleri
El Biruni'nin Eserleri halen Batı bilim dünyasındakaynak eser olarak kullanılmaktadır. Biruni, toplam 180 kadar Eser kaleme aldı. En meşhurları şunlardır:
-EI-Asâr'il-Bâkiye an'il-Kurûni'I-Hâli-ye. (El Biruni bu kitapta Orta ve Yakın Doğu’da kullanılmakta olan takvim sistemlerini gösterdi.)
-EI-Kanûn'ül-Mes'ûdî; En büyük ese-ridir. Astronomiden coğrafyaya kadarbirçok konuda yenilik, keşif ve buluşları içine alır.
-Kitab'üt-Tahkîk Mâ li'I-Hind: Hint tarihi, dini, ilmi ve coğrafyası hakkında geniş bilgi verir.
-Tahdîd'ü Nihâyeti'l-Emâkin li Tas-hîh-i Mesâfet'il-Mesâkin: Meskenler arasındaki mesafeyi düzeltmek için mekânların sonunu sınırlama. Bu eseriyle Bîrû-nî, yepyeni bir ilim dalı olan Jeodezi'nin temelini atmış, ilk harcını koymuştu.
-Kitabü'I-Cemâhir fî Ma'rifet-i Cevâ-hir: Cevherlerin bilinmesine dair kitap.
-Kitabü't-Tefhim fî Evâili Sıbaâti't-Tencim: Yıldızlar İlmine Giriş.
-Kitâbü's-Saydele fî Tıp: Eczacılık Kitabı. (İlaçların, şifalı otların adlarını altı dildeki karşılıklarıyla yazmış.)
yorumunuz