İran Ulusal Gaz Şirketi Sevkiyat Müdürü Muhammed Rıza Colai, BOTAŞ temsilcileri ile toplantı yaptıklarını ve yeni anlaşmalar imzaladıklarını duyurmuştu. Colai, yapılan anlaşmalara göre, önümüzdeki 6 ay içinde Türkiye'ye gaz ihracatının tüm teknik, operasyonel ve idari faaliyetleri her iki tarafın koordinasyonuyla yapılacağını bildirmişti.
Türk makamları daha önce Karadeniz'deki gaz çıkarma çalışmaları devam ettiği için gelecekte Türkiye’nin gaz ithalatına ihtiyacı olamayacağını söylemişti. Ancak Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan Türkiye ve İran arasındaki petrol ve gaz ithalatını artıracaklarını duyurmuştu.
Öte yandan Ukrayna kriz nedeniyle Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Rusya'nın, Avrupa'ya gaz tedarikini Karadeniz üzerinden sağlayabileceğini açıklamıştı. Paki Rusya'nın Türkiye'ye sunduğu engerji teklifinin hayata geçirilmesi mümkün mü?
Mehr Haber Ajansı İran-Türkiye ve Rusya-Türkiye'nin gaz ilişkileri üzerine Enerji Uzmanı Dr. Sohbet Karbuz ile bir röportaj gerçekleştirdi. Aşağıdaki yazıda bu röportajı okuyabilirsiniz:
1- Bilindiği gibi, Rusya, Avrupa’ya doğalgaz sevkiyatı için Türkiye'de doğalgaz merkezi kurma teklifini yapmıştı. Türkiye de buna sıcak baktı. Fakat bazı uzmanlara göre Rusya'nın Türkiye'ye doğalgaz teklifi geçicidir ve Moskova’nın Avrupa Birliği enerji güvenliğini üçüncü bir ülkeye emanet etmeye istekli olmadığı için bu planın gerçekleşmesi zor olacaktır. Sizin bu konudaki değerlendirmeniz nedir?
Erdoğan ile Ekim ayındaki toplantıda Putin şöyle demişti: Eğer Türkiye ve diğer ülkelerdeki potansiyel alıcılar ilgileniyorsa, elbette başta Avrupa ülkeleri olmak üzere üçüncü ülkelerle ticaret yapmak için başka bir doğalgaz boru hattı inşa etmeyi ve Türkiye'de bir doğalgaz merkezi kurmayı düşünebiliriz, ancak sadece ilgileniyorlarsa. “Ancak sadece ilgileniyorsa” cümlesine vurgu yapması çok önemli. Peki Avrupa istiyor mu? Bence bunun cevabi hayır. Avrupa Birligi Repowereu planı geregi en geç 2030 yılında Rusya'dan gaz akışını kesecek. İleride Avrupa Birliği ile Rusya ilişkileri yumuşasa bile Avrupa Birliği gazı Ukrayna üzerinden almayı tercih edecektir. Türkiye üzerinden değil.
2- Türkiye daha önce İran’dan aldığı gazı kendileri Avrupa'ya ihraç etmek istiyordu. Ama İran bu konuya pek sıcak bakmamıştı. Bu konuyla ilgili değerlendirmeniz nedir?
İran gazının Türkiye üzerinden Avrupa’ya ulaştırılabilmesi için önce İran’ın kış aylarında kendi kendine yeter haline gelmesi ve Türkiye ile olan kontrat şartlarını yerine getirme kabiliyetine erişmesi gerekmektedir. Rezerv açısından bakıldığında İran tarafında hiç sorun yok. Önemli olan bu rezervlerin geliştirilerek üretim kapasitesine dönüştürülmesidir. Bunun için tüm yaptırımların kalkması bir yana Batılı şirketlerin İran’da yatırım yapmaya istekli olması gerekmektedir. Dolayısıyla İran seçeneğine uzun vade olarak bakmak daha gerçekçi bir yaklaşım olacaktır.
3- İran Petrol Bakanı Cevad Uci Ekim ayında Ankara’ya gerçekleştirdiği çalışma ziyaretinde ile Türkiye Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı ile bir araya gelerek 25 yıllık doğalgaz tedariki sözleşmesinin yenilenmesini ve yeni bir sınır ötesi boru hattı inşa etme planını görüşmüştü. İran Ulusal Gaz Şirketi (NIGC) ise, Türkiye'nin BOTAŞ şirketiyle yapılan toplantıda yeni anlaşmalar imzaladığını duyurmuştu. Diğer yandan Karadeniz'deki gaz çıkarma çalışmaları devam ettiği için bundan sonra Türkiye’nin gaz ithalatına ihtiyacı olamayacak. Bu gelişmelerden sonra İran ve Türkiye arasındakı enerji ilişkileri nasıl olacak?
Türkiye'nin gaz ithalatına ihtiyaci olmayacak diyemeyiz. Sakarya sahasından gaz üretiminin başlaması Türkiye'nin sadece dıs bağımlılığını azaltacaktır. Ancak gaza olan bağımlılığı devam edecektir. Şüphesiz İran ile bitecek olan kontratın uzatılması her iki taraf için de önemlidir. Ancak kontrat şartlarında değişikliğe gitmek ve en azından nihai teslim yerinin Türkiye olacağı şartı kaldırılmak gereklidir. Yani Türkiye'nin reexport hakkını alması gerekir. İran gazı tedarik çeşitliligi açısından Türkiye için önemlidir.
Muhabir: Azar MAHDAVAN
yorumunuz