Muharrem ayı, İran’da yalnızca dini bir yas değil, aynı zamanda kültürel bir kimlik göstergesidir. Her şehir, İmam Hüseyin’in hatırasını yaşatmak için farklı gelenekler ve törenlerle bu kutsal ayı karşılıyor.
İşte İran’ın bazı şehirlerinde öne çıkan Muharrem gelenekleri:
Gilan
İran’ın kuzeyindeki Gilan eyaletinde Muharrem ayı boyunca şehirler ve köyler siyah bayraklarla donatılıyor, Aşura törenleri yoğun duygularla icra ediliyor. Ehlibeyt’e bağlılıklarıyla bilinen halk, İmam Hüseyin (a.s) ve Kerbela şehitleri için çeşitli geleneksel yas ritüelleri düzenliyor.
Öne çıkan törenler:
Taştgozari (Astara ve Taleş): Sembolik su kabı eşliğinde yas tutularak Kerbela’daki su sıkıntısı hatırlatılıyor.
Alambandi (Masule): Siyah bayrakların camilere ve evlere asıldığı 800 yıllık bir gelenek.
Mum Yakma (Astara): Tasu’a gecesi camilerde mum yakma geleneği sürdürülüyor.
Erdebil
Erdebil, Muharrem ayında kendine has atmosferiyle “Dar el-İrşad” olarak anılıyor. Kent, İmam Hüseyin (a.s) ve Kerbela şehitlerine olan derin sevgisiyle tanınıyor.
Teşt Gozari Töreni: Zilhicce’nin 27’sinden itibaren başlayan bu tören, İmam Hüseyin’in su adaletini hatırlatıyor. Altı mahalleden insanlar büyük camide toplanarak sembolik olarak su dolu kaplar yerleştiriyor.
Muharrem Geceleri: İlk on gece boyunca camilerde yas törenleri düzenleniyor. Halk, fenerlerle diğer mahalle camilerine giderken ağıtlar yakıyor.
Mum Yakma Töreni (Tasua): Tasua gününde, 41 farklı camide Hz. Abbas’a olan sevgiyi ifade eden mumlar yakılıyor. Bu, Kerbela’dan Şam’a esir götürülen 41 kişiyi anmak içindir.
Çarşıda Yas Atmosferi: Esnaf, dükkanlarını siyaha bürüyerek matem havasını yaşatıyor ve yas tutanları karşılıyor.
Bu törenler, Erdebil halkının İmam Hüseyin’e olan sadakatini ve inancını kuşaklar boyu canlı tutuyor.
Kaşan
İran’ın Kaşan şehrinde ise Muharrem ayının başlamasından önce düzenlenen geleneksel “Çavuş Hâni” töreni dikkat çeker. Bu tören, halkı Muharrem matemine çağıran şiirsel bir davet geleneğidir ve Safevîler dönemine kadar uzandığı tahmin edilmektedir. Beyaz sakallı bir kişi, elinde siyah bayrakla pazarda dolaşarak bu şiirleri okur. Bu gelenek, yalnız Kaşan’da değil, İran’ın başka şehirlerinde de farklı şekillerde yaşatılmaktadır.
Huzistan
Dammam ve Sinç Çalma
Mahalle veya semt camilerinin çevresinde oluşturulan gruplar matem törenleri düzenler. Dammam ve halile çalan kişiler, bu atmosferi zenginleştirir. Gruplar genellikle 5, 7 veya 9 kişiden oluşur ve liderleri olan “Eşkun” önde yürür.
Dezful’de Çalabzani (Sineye Vurma)
Çalabzani, Arap gençlerinin özel ritmiyle göğse vurma yöntemidir. Boyunlarına puşi takan gençler camilerde toplanır, daire şeklinde yan yana durur ve belirli hareketlerle yas tutarlar. Bu, birlik ve dayanışmayı simgeler.
Hürremşehir’de Yezle Okuma Geleneği
Yezle okuma, yani kahramanlık şiirleri okuma, cami veya hüseyinyelerde yas tutanların başka bir çadıra misafir olduğu zaman yapılır. Ev sahibi grup misafirleri “Rabbim size bereket versin” diyerek karşılar ve matem töreni başlar. Ertesi gece de iade-i ziyaret yapılır.
Yezd
Nahl Gerdani
“Nahl Gerdani” Yezd kentinde Muharrem ayında yapılan en önemli etkinliklerden biridir. Hurma ağacı (Nahl) Yezd halkının kültüründe tabut ve Ehl-i Beytin özellikle de İmam Hüzeyin’in (a.s) cenazesini taşıyan tabutun simgesidir. Bu tabut genellikle ahşaptan yapılır ve bunu taşımak farklı Muharremin ana ve vazgeçilmez törenlerinden biridir. “Nahl Gerdani” töreni İmam Hüseyin’in (a.s) yasını tutan çok sayıda kişi tarafından gerçeşleşir ve halk bu törene özel saygı ve bağlılık duyar.
Doğu Azerbaycan
Doğu Azerbaycan’ın birçok bölgesinde Muharrem ayının ilk gününden Aşura’ya kadar her gece İmam Hüseyin (a.s) ve yarenleri için matem törenleri yapılır. Eyaletin her yeri Hüseyni yas sembolleri ve bayraklarla süslenir. Tebriz, dini törenlerin yoğunluğu ve İmam Hüseyin’e bağlılığı nedeniyle “Ümmül Hey’at” olarak bilinir.
Törenlerde halk, İmam Hüseyin anısına süt, ayran çorbası, umac helvası ve hurma dağıtır. En önemli ritüeller arasında Şah Hüseyin Guyan, mum yakma, yanan çadır, Zül-Cenah’ın atını döndürme ve çeşitli dualar yer alır.
Tebriz’in tarihi kapalı çarşısı, Muharrem boyunca çeşitli ritüellere ev sahipliği yapar. Ağıtlar hem Türkçe hem Farsça söylenir, yas tutanlar başlarına, göğüslerine veya dizlerine vurarak acılarını dile getirir.
Kadınlar ise “hatır saklama”, “Ali Asgar Beşiği” gibi gelenekleri yaşatır, ayrıca “Rukiye Sofrası” ve “Hazreti Ebulfazl Sofrası” gibi törenler düzenler.
yorumunuz