İranlıların kadim bayramlarından biri olan yılın son çarşambası, Doğu Azerbaycan'da bu bölgenin kültürel zenginliğini gösteren özel gelenek ve göreneklerle kutlanıyor.
Nevruz Bayramı'ndan önce yılın son çarşamba gecesi gerçekleştirilen bu ritüel, kuşaktan kuşağa aktarılan eski geleneklerin ve yerel inanışların birleşimi olarak halk arasında hala özel bir yere sahiptir.
Hicri Şemsi takvimine göre, 10 Şubat-10 Mart arası "Esfend Ayı" İran'da yılın son ayı olarak bilinmektedir. Bu son bir ayda dört çarşamba yer almaktadır. Her çarşambanın İran'daki Türkler için özel bir yere sahiptir.
Her çarşamba özel bir isim ve senbol taşımaktadır:
-Su Cherşanbesi (Su Çarşambası): Esfand'ın su elementine adanmış ilk Çarşambası.
- Od Çerşenbesi (Ateş Çarşambası): Ateş elementiyle ilişkilendirilen ikinci Çarşamba.
-Yel Çerşenbesi (Rüzgar Çarşambası): Rüzgara adanmış üçüncü Çarşamba.
-Toprak Çerşnebesi ( Toprak Çarşambası): Toprak ile ilgili dördüncü ve son Çarşamba. Son çarşambanın diğer ismi çarşanbasuridir.
Bu isimler, bölge insanının doğa unsurlarına duyduğu saygıyı ve derin bağı yansıtıyor.
Ateş yakmak ve üzerinden atlamak
İran'ın diğer bölgelerinde olduğu gibi Doğu Azerbaycan'da da yılın son Çarşamba günü şenlik ateşi yakılıp üzerinden atlanıyor.
Bu eylem, yeni yılda kötülüğün temizlenip kovulmasını ve iyiliğin karşılanmasını simgeler.
Batı Azerbaycan halkı ateşin üzerinden atlarken "Atıl Matıl Çarşanba, Bahtım Achıl Çarşanba" söyleniyor.
Doğu Azerbaycan'da "Şal sallama" geleneği
İran'ın bazı Türk yörelerinde oluğu gibi Doğu Azerbaycan eyaletinde de yılın son çarşambasında "Şal sallama" (mendil atma) geleneği yapılır. Bu tören sırasında gençler, evlerinin çatı pencerelerine veya çatı havalandırmalarına renkli şallarını asarlar. Ev sahibi gencin isteğine şalın içine fındık, şeker veya bir hediye koyarak karşılık verir. Bu gelenek toplumsal dayanışmayı ve komşuluk ilişkilerinin güçlenmesini temsil ediyor.
Kaşık vurma
Çaharşanbe Suri gecesi, çocuklar ve gençler kılık değiştirip maskeler takarak evlerin kapılarına giderler ve ev sahibine kaşıkla kaseye vurarak haber verirler. Ev sahibi ayrıca iyi şans ve bereketin bir işareti olarak kaseye biraz fındık, şeker veya başka ikramlar koyar. Bu gelenek toplumsal dayanışmayı ve komşuluk ilişkilerinin güçlenmesini temsil ediyor.
Gizlice kapı dinlemek
Doğu Azerbaycan'da yılın son çarşamba günü uygulanan bir diğer gelenek ise "gizlice söz dinlemek"tir. Yılın son çarşamba gecesi, özellikle genç kızlar, tenha yerlerde durup yoldan geçenlerin konuşmalarını dinliyorlar. Duydukları ilk cümlenin yeni yıl dileklerinin gerçekleşeceğine işaret olduğuna inanıyorlar.
"Bayram Payı" töreni veya büyükleri ziyaret etme
Doğu Azerbaycan'ın bazı bölgelerinde yılın son Çarşamba günü ritüeller gerçekleştirildikten sonra aile büyükleri ziyaret edilirdi. "Bayram Payı" adı verilen bu gelenek, büyüklere saygının bir göstergesi ve aile bağlarının güçlendirilmesi için bir fırsattı. Bu toplantılarda büyükler küçüklere hediyeler verir ve onlara yeni yılda mutluluklar dilerlerdi. Ayrıca yeni nişanlanan gelinller için hediyeler götürülür.
Yerel müzikler
Geçmişte Doğu Azerbaycan'ın bazı bölgelerinde mahalli tiyatro toplulukları köy sokaklarında ve meydanlarda geleneksel oyunlar, müzik aletleriyle canlı müzik, folklor şiirleri okuma gibi gösteriler düzenlemekteydi. Bu performanslar gecenin atmosferini daha neşeli ve canlı hale getirdi. Bu gelenek bazı bölgelerde devam etmektedir.
Doğu Azerbaycan'da yılın son Çarşamba gününe özel yemekler
Doğu Azerbaycan'da yılın son çarşamba günü çeşitli tören ve ritüellerin yanı sıra özel yiyecekler de hazırlanıyor. Bu yemeklerin bazıları şunlardır:
Gormesabzi ve ya Sebzeli güveç ve pilav: Bu gecede genellikle pişirilen geleneksel yemeklerden biridir.
Pirinç çorbası veya bulgur çorbası: Yeni yılda bereket ve sağlık niyetiyle yenen besleyici bir yiyecek.
Sorun çözücü kuruyemiş: Kuruyemiş, kuru üzüm, nohut, kuru incir ve mürver meyvesinin birleşiminden oluşan, iyiliği ve bereketi simgeleyen bir kuruyemiş.
Saç Yaprak Dolması: Bazı ailelerde Çarşamba için hazırlanan popüler bir yemektir.
Eski çömlekleri kırmak
Doğu Azerbaycan'da yılın son çarşamba günü uygulanan bir diğer özel gelenek ise eski çömleklerin kırılmasıdır. Bazı kadınlar da pınarlara giderek pınar başında eski çömlekleri, kâseleri, tabakları kırar, yeni çömlekleri pınar suyuyla doldurur, eve götürür ve taze suyu bahçenin dört bir yanına dökerler. Bu davranış, kötülüğü kovup yeni yılda yeniliği ve iyiliği karşılamayı simgeler.
yorumunuz