İran İslam Cumhuriyeti’nin özgün kurumlarından olan Uzmanlar Meclisi’nin temel görevi İslam Devrimi Rehberi’ni seçmektir.
Uzmanlar Meclisi Seçim Kanununa göre; Uzmanlar her bir seçim bölgesinden 1983 yılında Birinci Uzmanlar seçimi için tespit edilen sayı olan 83 olarak seçilir. Bu meclisin her dönemi 8 yıldır ve üyeleri halk tarafından seçilmektedir.
Uzmanlar Meclisi için 26 Şubat 2016 tarihinde gerçekleştirilen seçimler sonucunda Beşinci Meclis şekillenmiş oldu. İran, 1 Mart'ta 6'ncı Uzmanlar Meclisi ve 12'nci dönem milletvekili seçimleri için sandık başına gidiyor.
Bir seçim bölgesi içerisinde başka bir bölge oluşması durumunda esas bölgenin kontenjanı taksim edilir ve nüfusta her bir milyon artışa bir kontenjan ilave edilir.
Uzmanlar Meclisi üyeleri nasıl seçilir?
Uzmanlar Meclisi üyeleri halkın doğrudan oyu ile seçilir. Bu seçimler eyalet bazında yapılır ve her kişi bir eyaketin temsilcisidir.
Uzman adaylarında aranan şartlar şunlardır:
-Dindarlıklarıyla bilinen, güvenilir ve ahlaklı kişiler olmaları,
-Bazı meselelerde içtihat edecek ve seçim durumunda yeni Dini Rehberi tespit edecek ilmi yetkinliğe sahip olmaları,
-Siyasi ve toplumsal perspektife sahip ve günün meselelerine vakıf olmaları,
-İran İslam Cumhuriyeti rejimine bağlı olmaları,
-Kötü bir siyasi ve içtimai geçmişe sahip olmamaları.
Uzmanlar Meclisi seçimlerine kısa bir bakış:
Birinci Uzmanlar Meclisi: Uzmanlar Meclisi ilk kez 1982 yılında kuruldu. İslam Cumhuriyeti'nin kurucusu ve ilk Devrim Rehberi İmam Humeyni'nin (r.a) vefatından sonra, Uzmanlar Meclisi, 4 Haziran 1989 yılında Ayetullah Seyyid Ali Hamanei'yi İslam Cumhuriyeti'nin lideri olarak seçti. Bu seçim geçiciydi. Anayasa değişikliği ve ilgili referandumun ardından uzmanlar üyeleri yaptıklar toplantıda İran İslam Cumhuriyeti'nin daimi lideri olarak Ayetullah Hamanei'yi seçti.
İkinci Uzmanlar Meclisi: 8 Ekim 1990 tarihinde 180 aday adayından 109’una yarışma fırsatı verilen ve otuz bir milyonu aşkın seçmenden yaklaşık 12 milyonunun katılımıyla gerçekleşen seçimler sonucunda İkinci Uzmanlar Meclisi şekillenmiştir.
Ayetullah Ali Meşkini ikinci dönemde Uzmanlar Meclisi başkanlığına seçildi. Bu meclisin ilk toplantısı 21 Şubat 1991 yılında düzenlendi.
Üçüncü Uzmanlar Meclisi: Üçüncü Uzmanlar Meclisi seçimleri 23 Şubat 1999’da yapıldı ve bu meclisin başkanı Ayetullah Ali Meşkini idi.
Dördüncü Uzmanlar Meclisi: 15 Aralık 2006 tarihinde Dördüncü Uzmanlar Meclisi seçimleri yapılmıştır. Başvuran 493 kişinin yalnızca 167’sinin adaylığının onaylandığı seçimler %60.84 gibi önceki seçimlere nispeten yüksek bir katılımla gerçekleştirilmiştir.
Aynı sene Ayetullah Meşkini’nin vefatı üzerine Uzmanlar Meclisi Başkanlığına Haşimi Rafsancani seçilmiş ve onun ardından bu göreve Muhammed Rıza Mehdevi Keni getirilmiştir. Mehdevi’nin 2014 yılında vefatının ardından göreve sırasıyla Mahmud Haşimi Şahrudi ve Muhammed Yezdi getirilmiştir.
Beşinci Uzmanlar Meclisi: 5'inci dönem Uzmanlar Meclisi seçimleri 26 Şubat 2016 tarihinde düzenlendi. 24 Mayıs’ta 5'inci dönem Uzmanlar Meclisi başkanlığı için yapılan oylamada 89 yaşındaki Ayetullah Cenneti, kullanılan 86 oydan 51 üyenin olumlu oyunu alarak başkan seçildi. Toplam 3 adayın yarıştığı başkanlık makamı için Cenneti'nin rakipleri Ayetullah Emini ve Ayetullah Şahrudi sırasıyla 21 ve 13 oyda alabildi.
5. Uzmanlar Meclisi'nin 8 yıllık ömründe aralarında Ali Ekber Haşimi Rafsancani, Seyyid Mahmud Haşimi Şahrudi, Nurullah Tabarsi, Seyyid Haşim Bathai Golpayegani ve Muhammed Taki Misbah Yazdi gibi ünlü isimlerin de bulunduğu 21 üye hayatını kaybetti. Bu 21 kişiden 13'ünün yeri ara seçimlerde doluruldu, vefat eden diğer 8 temsilcinin sandayesi daha doldurulmadı.
Altıncı dönem Uzmanlar Meclisi seçimleri, önümüzdeki 1 Mart'ta, Meclis seçmleriyle aynı tarihte gerçekleştirilecek.
İran Seçim Kurumuna göre, başvuran 510 kişinin yalnızca 144’ünün adaylığı onaylandı. İçişleri Bakanlığı ise mevcut 88 temsilciden 65 kişinin bu yılki seçimlere yeniden aday olduğunu duyurdu.
yorumunuz