İran'ın yerli uydu taşıma roketleriyle uzaya yükselişi

İran’ın sivil uzay programının sorumluluğunu İletişim ve Bilgi Teknolojileri Bakanlığına bağlı İran Uzay Kurumu yürütmektedir. Devrim Muhafızlarına bağlı Hava-Uzay Kuvvetleri Komutanlığı ise uydu taşıma roketleri için çalışmalar yapmaktadır. İran ilk uydusu olan Sina-1, Ekim 2005 tarihinde Rus roketi ile uzaya fırlatılmıştır. Şubat 2008’de ise Simnan eyaletindeki İran Uzay Merkezi'inin açılışı sırasında Kavoshgar-1 araştırma roketini test etmiş ancak başarısız olmuştur. İran bu dönemin ardından uzay programı kapsamında çeşitli uydu taşıma roketleri geliştirmiştir.

Bugün(6 Aralık) Saman 1 yörünge transfer aracı ve iki araştırma yükü başarılı bir şekilde uzaya fırlatan İran İslam Cumhuriyeti uydu taşıma kapasitesinde bir ilki gerçekleştirmiş oldu.

İran’ın Simnan eyaletindeki İmam Humeyni Uzay Üssü’nden 300 kilogram ağırlığındaki Saman 1 yörünge transfer aracı ve beraberindeki 2 araştırma yükünün sıvı yakıtlı Simurg uydu taşıyıcısıyla başarılı bir şekilde uzaya fırlatılarak yörüngeye yerleştirildiği açıklandı. Savunma Bakanlığı tarafından üretilen sıvı yakıtlı Simurg uydu taşıyıcısının, 300 kilogramlık yükü başarıyla yörüngeye yerleştirerek İran’ın uydu taşıma kapasitesinde bir ilki gerçekleştirdiği belirtildi.

Bu yazıda İran’ın en önemli uydu taşıma roketlerini tanıtacağız:

Safir:

Safir uydu taşıyıcısı, İran İslam Cumhuriyeti Havacılık ve Uzay Sanayii tarafından üretilen ilk uydu fırlatma aracıdır.

Safir, 1-A ve 1-B olarak bilinen iki nesil halinde inşa edildi. Safir uydu taşıyıcısı ile Omid, Rasad, Navid ve Fecr uydularının fırlatıldı. İran’ın ilk başarılı lansmanı, Safir taşıyıcı roketinin Omid uydusunu 245 km yüksekliğinde yörüngeye çıkardığı yılın Şubat 2009'da gerçekleşti. Böylece İran İslam Cumhuriyeti dokuzuncu ülke olarak uydu fırlatma yeteneğine sahip ülkeler arasına girmeyi başardı.

Safir uydu taşıyıcısının 4 versiyonu tanıtıldı. Safir 1, yörünge altı uçuşlar için kullanıldı ve 2009 yılında Omid uydusunu fırlattı. Safir 1A, 2011 yılında Rasad uydusunu başarıyla fırlatmayı başardı. Safir 1B, Navid uydusunu 2011 yılında yörüngeye yerleştirdi. Safir'in son versiyonu olan Safir 1B plas’ın  2 fırlatma girişimi başarısız oldu ve 2014 yılında yapılan üçüncü fırlatmada Fajr uydusu başarıyla fırlatıldı.

Bu fırlatıcı roketin en önemli özelliği yükseklik açısından yörünge seviyesidir, tüm versiyonlarda uydular LEO yörüngelerine yerleştirilmiştir.

Alçak Dünya Yörüngesi (LEO), Dünya’nın etrafında (Yörünge süresi 88 dakika olan) 160 km (99 mil) yüksekliğinden (Yörünge süresi 127 dakika olan) 2000 km (1200 mi) yüksekliğine kadar olan aralığa denk gelen bir yörüngedir.

Simurg:

Savunma Bakanlığı Havacılık ve Uzay Teşkilatı tarafından inşa edilen çok aşamalı bir uydu taşıyıcısı olan Simurg uydu taşıyıcısı, 3 Şubat 2010'da Ulusal Uzay Teknolojisi Günü'nde ve Omid uydusunun fırlatılışının birinci yıldönümünde tanıtıldı.

 27 Temmuz 2017 yılında Simurg başarılı bir şekilde uzaya gönderildi. Bu deneme atışı ile aynı zamanda İmam Hamaney Uzay Üssü resmi olarak açıldı.

Simurg uydu taşıyıcısı hem sıvı hem de katı yakıt kullanıyor. Simurg'un Dünya'ya yakın yörüngeye ulaşmak için toplam uçuş süresi yaklaşık 490 saniye olup, 250-350 kg'lık bir uyduyu 500 kilometrelik yörüngeye yerleştirme kabiliyetine sahiptir. Bu uydu taşıyıcısı fırlatma platformuna dikey olarak monte edilmiştir.

Simurg, bugün (6 Aralık) sekizinci fırlatılışında Saman 1 yörünge transfer aracı ve iki araştırma yükünü yörüngeye yerleştirmeyi başardı.

Kasıd:

İslam Devrim Muhafızları Ordusu Hava Kuvvetleri 22 Nisan 2020’de 'Nur 1' adı verilen askeri uyduyu üç aşamalı 'Kasıd' (Haberci) adlı uydu taşıyıcı roketi ile fırlattı ve uydu yer küreden 430 kilometre mesafedeki yörüngeye başarıyla yerleştirildi.

Kasıd uydu taşıyıcısı, İran'da karbon fiber kompozit itici yakıtla yapılan ilk 3 aşamalı uydu taşıyıcısıdır; bu tür itici gaz, metal taşıyıcılara kıyasla taşıyıcının ağırlığını büyük ölçüde azaltır.

Kasıd üç aşamadan oluşuyor; yaklaşık 13 metre yükseklikteki sıvı yakıtlı roket iticinin birinci aşaması, yaklaşık 1,5 metre yüksekliğindeki katı yakıtlı iticisinin ikinci aşaması ve üçüncü aşama ise yine uydunun yükünü barındıran ve onu yörüngeye yerleştirmekten sorumlu olan, yaklaşık 2,7 metre yüksekliğinde, sıvı yakıtlı bir itici güç aşaması.

Bu uydu taşıyıcısı, istenilen yörüngeye ulaşmak için gerekli hızı sağlayabilir ve uyduyu yörüngeye göndermek için yeterli ivmeyi yaratabilir ve sonuç olarak, mikro uyduları belirlenen yörüngeye yerleştirmek ve onların yardımıyla bir uydu sistemi oluşturmak için gerekli tüm özelliklere sahiptir.

Kasıd uydu taşıyıcısının diğer özel özelliklerinin yanı sıra, onu fırlatma rampası dışında herhangi bir yerden ateşlemeyi sağlayan mobil bir platformdan (mobil başlatıcı) ateşleme olanağının da bulunmasıdır.

Bu uydu taşıyıcısı şu ana kadar LEO yörüngesine 3 uyduyu başarıyla fırlattı ve İran'ın bu yörüngedeki istikrarının büyük ölçüde bu güçlü uydu taşıyıcısından kaynaklandığı söylenebilir.

"Kasıd" İran İslam Cumhuriyeti’nin uzay endüstrisine önemli bir ivme kazandırdı ve yakında İran’ı, dünya yörüngesindeki uyduları algılayan bir sistemle donatması bekleniyor.

Kaim:

Kaim 100 Devrim Muhafızları Havacılık ve Uzay Kuvvetleri bilim insanları tarafından inşa edilen, ülkenin ilk üç aşamalı katı yakıt taşıyıcı uydusu olma özelliğini taşıyor.

Kaim 100 katı yakıtlı uydu taşıyıcısı, üç kademeli katı yakıtlı, 80 kilogram ağırlığındaki uyduları yerden 750 kilometre yükseklikte bir yörüngeye yerleştirebilecek bir araçtır.

Devrim Muhafızları Ordusu, Kasım 2022’de “Kaim-100” adlı uydu taşıyıcı roketi başarılı bir şekilde uzaya fırlattı. Devrim Muhafızları Ordusu tarafından üretilen “Kaim-100" adı uydu taşıyıcı roketin, yörünge altı test uçuşunun başarıyla gerçekleştirildiği belirtildi.

İran’ın yeni uydu taşıma roketleri yolda

Savunma ve Silahlı Kuvvetleri Destekleme Bakanlığı Uzay Grubu Sözcüsü Seyyid Ahmed Hüseyni Munes, Ağustos 2023’te yaptığı açıklamada, “Simurg ve Zülcenah uydu taşıyılarının ardından Serir uydu taşıyıcımız devreye girecek. Serir uydu taşıyıcısı, fırlatma sahasında büyük bir değişiklik yaratacak ve önümüzdeki 3 yıl içinde bu uydu taşıyıcısının ilk fırlatılışları da gerçekleştirilecektir." ifadelerini kullandı.

Merhum Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi’nin iktidara gelmesinin ardıdnan İran Uzay Kurumu 10 yıllık uzay programını hayta geçirmek için ilk toplantısını düzenleyerek bu stratejik programı hayata geçirmeye başladı.

Bu plana göre, önümüzdeki 10 yıl içerisinde İran İslam Cumhuriyeti, uzay teknolojilerinin geliştirilmesi ve uzaya fırlatma hizmetlerinin sağlanmasında bölgesel bir merkez haline gelecek. Uzay endüstrisi, herhangi bir ülkenin gücünün unsurlarından biri olarak kabul edilir ve son yıllarda İran İslam Cumhuriyeti, roket ve uzay teknolojisi edinme alanında sürekli ve ilerici adımlar atması da bu alanda önemli bir gelişmedir.

İran'ın uzay programının Batı Asya bölgesindeki diğer ülkelerden farkı, İran'ın kendi gücüne dayanması, yerli ve milli teknolojisinden yararlanmasıdır.