İslam Devrimi’nin 11 Şubat 1979’daki zaferinden sonra Pehlevi dönemindeki “Ulusal Şura Meclisi” , “İslami Şura Meclisi” olarak adlandırıldı. Ayetullah Seyyid Hasan Modares'in şehadet yıldönümü münasebetiyle İran takviminde 1 Aralık “Meclis” günü olarak isimlendirilmiştir.
Son 40 yıl boyunca İslami Şura Meclisi’nin temsilcilerini seçmek üzere 11 dönem seçim yapılmış. Meclisin bu dönemdeki seçimleri ise 1 Mart 2024’te gerçekleştirilecek ve dört yıllığına 290 temsilci atanacak.
Milletvekili seçimlerinde aday olma koşulları
Seçim adaylarının bir dizi genel ve özel şartlar taşıması gerekiyor; Bu şartlar şöyle:
- İran İslam Cumhuriyeti vatandaşı olması
- En az geçerli bir yüksek lisans veya dengi diplomaya sahip olması
- kasten bir suçta bulunmaması, bir örgüte, siyasi ve sosyal bir partiye ve gruba üye olmaması
- insan, mühimmat, silah, uyuşturucu madde kaçakçılığı veya kara para aklama gibi işlerde bulunmaması
-İslam'a inanç, İran İslam Cumhuriyeti sistemine inanç, devrim idealleri ve Velayet-i Fakih ilkesine ve anayasaya inanaç da İslami Şura Meclisi seçimlerine katılabilmek için gerekli diğer şartlardır.
İslami Şura Meclisi’nin görevleri ve yetkileri
İslami Şura Meclisi’nin kapsamlı yetki ve görevleri vardır. Anayasanın altıncı bölümünde yer alan pek çok ilke bu konuyla ilgilidir. Meclisin en önemli görev ve yetkileri şunlardır:
1-İslami Şura Meclisi’nin en önemli görevi mevzuat işlerinde bulunmaktı. Meclis gerekli gördüğü her alanda yasal düzenlemeler yapabilir.
2- Yasal plan verme ve bunları inceleme hakkı ile hükümet yasa tasarılarını inceleme hakkı
3- Çok önemli ekonomik, siyasi, sosyal ve kültürel konularda referandumları onaylama hakkı
4- Her türlü vergilendirme ve vergi muafiyetlerini belirleme
5- Hükümet tarafından yasa tasarısı şeklinde hazırlanan ülkenin yıllık bütçesini onaylama
6- Ülkenin savaş ve askeri işgali sırasında seçimlerin ülkenin bir kısmında veya tamamında belirli bir süre için askıya alınmasını onaylama
7- Normal kanunları tanımlama ve yorumlama
8- Ülkenin tüm meselesinde araştırma hakkı
9-Antlaşmalar ve uluslararası anlaşmaları onaylama
10- Sınır çizgilerinde yapılacak her türlü değişikliği onaylama
11- Savaş ve acil durumlarda sıkıyönetim kurulmasını onaylama vb.
12- Hükümetten kredi alınması veya verilmesi veya yurt içi ve yurt dışı karşılıksız yardımın meclis tarafından onaylanması gerekmektedir.
13- Gerekli hallerde yabancı uzman görevlendirilmesini onaylama
14- Her temsilci milletin tamamına karşı sorumludur ve ülkenin tüm iç ve dış sorunları hakkında yorum yapma hakkına sahiptir.
15- Bakanlar Kuruluna güven oyu verme
16- Cumhurbaşkanına, bakanlara ve temsilcilere görevlerini sorma hakkı. Soruyu sorduktan sonra cumhurbaşkanının en fazla bir ay içinde, bakanın ise 10 gün içinde meclise gelerek soruyu yanıtlaması gerekiyor.
17- Bakanlar Kurulunu veya herhangi bir bakanı görevden alma. En az 10 temsilci tarafından imzalanması halinde görevden alma teklifi meclise sunulabilir.
18- Cumhurbaşkanını görevden alınma. Cumhurbaşkanının görevden alınması mecliste önerilebilirse, bu öneri en az 31 temsilci tarafından imzalanır. Muhalif ve destekleyici temsilcilerin açıklamaları ve cumhurbaşkanının cevabı sonrasında toplam 32 temsilcinin çoğunluğunun başkanın yetersizliği yönünde oy kullanması durumunda durum Devrim Lideri’nin dikkatine sunulacak.
19- Yargı erki başkanının teklifi üzerine Koruma Konseyinden altı hukukçuyu seçme.
20- Radyo ve Televizyona denetim konseyi'nin altı üyesinden ikisinin seçme
21- Anayasa İnceleme Kurulu üyeliğine 10 kişiyi seçme
İslami Şura Meclisi’nin yapısının başında başkan, iki başkan yardımcısı, altı sekreter ve üç katipten oluşan ve bir yıl süreyle seçilecek daimi yönetim kurulu yer alıyor.
Hükümet yasa tasarılarını ve diğer yasal planları incelemek, değiştirmek ve tamamlamak amacıyla mecliste çeşitli komisyonlar oluşturulmuştur. Meclis başkanı dışındaki her temsilcinin, seçildiği ve atandığı daimi komisyonlardan birinin üyeliğini kabul etmesi gerekiyor. Bu temsilciler dilediği takdirde meclisin diğer komisyonlarına söz hakkı ile ve oy hakkı olmaksızın katılabilir.
İran'ın resmi dini azınlıklarının meclis seçimleri için toplam beş temsilciden oluşan beş seçim bölgesi vardır. Zerdüştiler ve Kilimliler birer temsilci, Süryani ve Keldani Hıristiyanlar birlikte birer temsilci, güney ve kuzeydeki Ermeni Hıristiyanlar ise birer temsilci seçerler.
Meclisin tüm kararları, resmen Koruma Konseyi'ne gönderilir. Konseyin bildirimden sonraki 10 gün içinde veya söz konusu 10 günlük uzatma süresinin bitiminden sonra itiraz etmemesi halinde, kararlar imzalanmak üzere Cumhurbaşkanlığı makamına gönderilir.
Meclisteki temsilcilerden nasıl oy alınır?
Mecliste oylama birkaç şekilde yapılır:
1- Kıyam ile oy verme
2- Elektrikli anahtara basarak oy verme
3- Kağıt üzerinde açık oy
4- Kağıt üzerinde gizli oy
yorumunuz