Mehr Haber Ajansı- Umur Tugay Yücel: Bu yılki Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) liderler zirvesi, 31 Ağustos – 1 Eylül 2025 tarihlerinde Çin’in Tianjin şehrinde düzenleniyor. Zirve, üye sayısı bakımından ŞİÖ tarihindeki en kapsamlı toplantı olarak tanımlanıyor.
Şangay İşbirliği Örgütü, Sovyetler Birliği’nin dağılmasının ardından Orta Asya’da ortaya çıkan güvenlik boşluğunu ve sınır problemlerini gidermek amacıyla 1996’da Çin, Rusya, Kazakistan, Kırgızistan ve Tacikistan’ın oluşturduğu “Şanghay Beşlisi” ile doğdu. 2001’de Özbekistan’ın da katılımıyla bugünkü Şanghay İşbirliği Örgütü kurulmuş oldu. Terörizm, aşırılık ve ayrılıkçılık gibi “üç kötüye” karşı bölgesel bir güvenlik mekanizması olarak kurulan ŞİÖ'nün cazibesi her geçen gün arttı. 2017’de Hindistan ve Pakistan’ın katılımıyla Asya’nın iki büyük nükleer gücü dahil oldu. 2021'de İran’ın tam üyeliğiyle üye sayısı dokuza yükseldi. 2024 yılında ise Belarus’un üyeliğiyle bu sayı ona çıktı. Zirveye batı dışı dünyanın bölgesel ve küresel güçleri katılıyor. Vladimir Putin, Nerandra Modi, Mesud Pezeşkiyan, Şahbaz Şerif, Recep Tayyip Erdoğan gibi önemli lider zirvede yer alacak. Özellikle liderler arasında gerçekleştirilecek olan ikili toplantılarda merakla bekleniyor.
24 yıllık Şangay İşbirliği Örgütünün en geniş kapsamlı Zirvesine Çin ev sahipliği yapıyor. Şimdiye kadar ŞİÖ kapsamında 100'ün üzerinde etkinlik düzenlendi. Toplantıya üye, diyalog ortağı, gözlemci üye ve konuk olarak 25'den fazla ülke lideri ile 10'dan fazla uluslararası örgüt yöneticisi katılıyor. Doğal olarak bu katılım ŞİÖ’nün artan sembolik ağırlığını ve Küresel Güney arasındaki dayanışmanın gücünü gösterecek. Tianjin’deki zirvenin ana teması Çin tarafından "Sürdürülebilir Kalkınma" olarak belirlendi. Zirvede "Tianjin Bildirisi"nin kabul edilmesi ve önümüzdeki on yılın yol haritasını çizecek stratejik kararların alınması beklenmektedir. Zirvede, İkinci Dünya Savaşı’nın sona ermesi ve Birleşmiş Milletler’in kuruluşunun 80. yılı anısına ortak bir açıklama yapılması da planlanıyor. Bunun yanı sıra, güvenlik, ekonomi ve halklar arasındaki etkileşimi artırmaya yönelik iş birliği anlaşmalarının da imzalanacak.
Bu gelişmelerle birlikte, ŞİÖ yalnızca üye ülkeleriyle değil, gözlemci ve diyalog ortağı sıfatıyla bağlantı kurduğu çok sayıda ülkeyle de geniş bir coğrafyayı kapsayan güçlü bir yapıya evrildi. Türkiye, Moğolistan, Mısır, Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri, Vietnam, Sri Lanka, Azerbaycan, Irak, Katar, Ermenistan ve Arjantin gibi ülkeler ŞİÖ ile yakın ilişkiler kurmakta, bazı ülkeler üyelik hedeflemektedir. Örgüt üyesi ülkelerin yüz ölçümlerinin toplamı, Avrasya kıta parçasının yaklaşık yüzde 65'ini kapsıyor. Ayrıca, ŞİÖ dünya nüfusunun yüzde 40'ını ve küresel gayrisafi hasılanın yüzde 30'unu temsil eden bir yapıdır.
Bu örgüt, sınır anlaşmazlıkları, terörle mücadele, aşırılıkla ve ayrılıkçılıkla mücadele gibi alanlarda iş birliğine dayalı bir vizyon geliştirmiştir. Çin-Hindistan, Hindistan-Pakistan ya da Kırgızistan-Tacikistan gibi aralarında sınır anlaşmazlıkları olan ülkeler, ŞİÖ çatısı altında ortak askeri tatbikatlar yapabilmekte ve diyalog kurabilmektedir. Bu da örgütün krizleri çözme kapasitesini ortaya koymaktadır. “Şanghay Ruhu”, çok taraflılığı, eşitliği, uluslararası hukuku ve Birleşmiş Milletler ilkelerine dayalı bir dünya düzenini savunuyor. Genişleyen üye sayısıyla ve çeşitlenen temsil kapasitesiyle, ŞİÖ bölgesel iş birliğini ve çok kutuplu uluslararası düzen arayışını temsil etmeye devam ediyor. Tianjin Zirvesi, batı odaklı sistemlere alternatif olarak kendini konumlandıran ŞİÖ'nün artan görünürlüğünü ve etkisini ortaya koymaktadır.
Şanghay İşbirliği Örgütü, tek merkezli veya kutuplu dünya düzenine karşı doğan ve gittikçe küreselleşen çok taraflı bir örgüttür. Farklı medeniyetlerin bir araya geldiği bu yapı sadece bölgesel barışın değil küresel istikrarın da temel aktörlerinden biri olmaya adaydır. Her geçen gün artan üye ve ortak sayısıyla Şangay İşbirliği Örgütü, 21. yüzyılın çok merkezli dünyasında ve yeni jeopolitik mimarisinde kalıcı bir yer edinmektedir.
Umur Tugay Yücel, Siyaset Bilimcidir. Amerikan Gücünün Gerilemesi ve Yükselen Güçler (Çin-Rusya-Hindistan-Brezilya) kitabının yazarıdır. Çalışma alanları BRICS, Küresel Siyaset ve Türk Dış Politikasıdır.
Umur Tugay'ın önceki yazısını buradan okuyabilirsiniz.
yorumunuz